De Leidsche Hoeven

Tussen Lek en Linge in de zogenaamde komgronden aan de noordkant van Tricht (gemeente West Betuwe) ligt het nieuwe natuurgebied De Leidsche Hoeven. Aan de westkant ervan liggen de landerijen van Heerlijkheid Mariënwaerdt en aan de oostkant De Regulieren, een natuurgebied van Het Geldersch Landschap en Kasteelen. De naam Leidsche Hoeven heeft niets te maken met de stad Leiden. Het is een verbastering van de oorspronkelijke naam “Litsche’ wat ‘klein’ betekent.

In De Leidsche Hoeven zijn landbouwgronden omgezet in natuur en de bestaande natuur is verstevigd. In het centrale deel van het gebied – ca. 14 hectare – is 20-25 centimeter van de bovenlaag afgegraven om de grond te verschralen. ’s Winters wordt het waterpeil verhoogd. Alle landeigenaren in het gebied werken samen. Ook Waterschap Rivierenland heeft zich bij die samenwerking aangesloten. Provincie Gelderland ondersteunt het project.

Zeven verschillende biotopen
Het natuurgebied De Leidsche Hoeven is in totaal 104 hectare. Er zijn zeven verschillende biotopen die volgens de landelijke richtlijnen worden beheerd. Die biotopen zijn:

• Vochtig schraalland, dotterbloem hooiland. Bloemrijke graslanden, vaak geel van soorten als ratelaar, gewone rolklaver, moerasrolklaver, geel walstro, scherpe boterbloem, kruipende boterbloem of dotterbloem.
• Kruiden- en faunarijk grasland.
• Rivier- en beekbegeleidend bos.
• Vochtig en hellinghout. Loofbossen die bestaan uit houtgewas dat men niet hoog laat opschieten, maar dicht bij de grond kapt om de stronken weer te laten ontspruiten om het hout te oogsten.
• Moeras en slibvang. Moerassen komen voor op de overgang van zoet water naar land. Het lage deel van Nederland is vrijwel volledig ontstaan als moeras, onder andere in de kleigebieden van Nederland zoals in ons rivierengebied.
• Poel- en klein historisch water. Poelen zijn natuurlijke of gegraven laagtes om water voor vee te hebben. Kleine historische wateren zijn bijvoorbeeld voorraadbassins voor bluswater en visvijvers.
• Eendenkooi.

Eendenkooi
In De Leidsche Hoeven hebben ooit drie eendenkooien gelegen. De oudste is in de 16e eeuw gebouwd. Een eendenkooi bestaat uit een aantal onderdelen. Allereerst de kooiplas, een centraal stuk open water. Vanuit die kooiplas heb je drie of meer vangpijpen. Dat zijn sloten, met rietschermen er langs, waar de eenden naartoe gelokt worden. Om de kooiplas en vangpijpen heen staat een bos, het zogenaamde kooibos.

De overgebleven eendenkooi wordt momenteel gerestaureerd, maar blijft in principe gesloten voor publiek. Wel is er een tentoonstelling over de eendenkooien in het gebouw De Leidsche Hoeve.

Planten en dieren
Het natuurgebied De Leidsche Hoeven is nog volop in ontwikkeling. Leden van de Natuur- en Vogelwacht Culemborg (NVWC) en IVN West-Betuwe verzorgen sinds 2020 de monitoring van het gebied om de ontwikkelingen van vlinders en libellen, vogels, planten en amfibieën te volgen. In dat jaar zijn 41 vogelsoorten, 99 plantensoorten, 20 soorten libellen en 16 soorten dagvlinders waargenomen. Erg bijzonder was de waarneming van een kleine parelmoervlinder.

Kleine parelmoervlinder. Rosina Verweij

Tip
“Een goede mogelijkheid om het gebied te verkennen is het volgen van het klompenpad dat start bij de Leidsche Hoeven en een verbinding heeft met de Mariënwaerdt. Op de Leidsche Hoeven is ook een gratis fietsroute te krijgen die langs 24 eendenkooien en restanten van eendenkooien in de omgeving voert (circa 40 km).” Jan Taat, IVN-natuurgids en specialist in eendenkooien.

Natuurbeleving
In de gebouwen op het terrein biedt Natuurbeleving Leidsche Hoeven allerlei dagactiviteiten voor mensen met een verstandelijke beperking aan. Er is een bakkerij, een timmerwerkplaats en zuivelbereiding. Maar er zijn ook buitenactiviteiten zoals werken in de moestuin en het verzorgen van de veestapel. Er lopen diverse zeldzame Nederlandse huisdierrassen rond zoals de Hollandse geit en het Brandrode rund.

Praktische informatie

• Natuurgebied De Leidsche Hoeven ligt tussen Heerlijkheid Mariënwaerdt en de Regulieren, in de gemeente West Betuwe
• Wandelen: het gebied is niet vrij toegankelijk. Het klompenpad Leidschehoevenpad (8 km) leidt je  langs verschillende biotopen.
• In de gebouwen van De Leidsche Hoeven is een tentoonstelling over de eendenkooien in het gebied en over de fruitteelt. Ook vind je er een lunchroom en landwinkel, waar naast het gewone assortiment ook allerlei zelfgemaakte producten worden verkocht. Meer info op leidschehoeven.nl
• Parkeren is mogelijk bij De Leidsche Hoeve, Oude Hoevenseweg 8 in Tricht.

Foto: Vangpijp Bisschopskooi. Jan Taat