Landgoed Waardenburg en Neerijnen

Het landgoed Waardenburg en Neerijnen bestaat uit twee verschillende gebieden. De buitendijkse Rijswaard en het binnendijkse parkbos tussen kasteel Waardenburg en Huis Neerijnen. Het gebied is  van het Geldersch Landschap en Kasteelen (GLK). In de Rijswaard liggen een oude rivierarm, de Kil, en een aantal wilgengrienden. Verder zijn er weilanden en hooilanden met daartussen historische meidoornheggen. Deze uiterwaarden langs de Waal zijn Natura 2000-gebied; het maakt deel uit van het Europese netwerk van beschermde natuurgebieden.

Bij hoog water staat dit hele gebied onder water en ook in het binnendijkse gebied kwelt het water dan op. De verschillende ondergrondse lagen leiden tot een grote variatie aan groeifactoren zoals (bodem)vochtigheid, kalk en voedselrijkdom. Zo is het parkbos een van de weinige bosgebieden in Nederland op een kalkrijke stroomrug. Daardoor zijn er veel bijzondere planten en paddenstoelen. Het parkbos is oorspronkelijk aangelegd in Franse landschapsstijl en later omgevormd naar de Engelse landschapsstijl volgens een ontwerp van Springer, met diverse doorkijkjes naar kasteel Waardenburg en Huis Neerijnen. Het parkbos bestaat uit kwelbos, hoogstamboomgaarden en weilanden.

Planten
De Rijswaard is rijk aan wilde plantensoorten, waaronder soorten die karakteristiek zijn voor de hoger gelegen oeverwallen en de dijken in de uiterwaarden (de zogenaamde stroomdalflora). Je vindt hier kattendoorn, sikkelklaver, veldsalie, geoorde zuring, grote centaurie, knolboterbloem, kruisdistel en grote ratelaar.  Een andere bijzondere plant die groeit langs de Waalbandijk is wede. De plant werd tot eind middeleeuwen veel in Duitsland geteeld als leverancier voor de blauwe kleurstof indigo. De plant bloeit met gele bloemen, de zaden zijn groen en verkleuren naar zwart in het najaar. Zaden uit de planten zijn via de rivier in Nederland terecht gekomen.

Bloeiende wede langs Waalbandijk. Kinie Lont

De wilgengrienden worden op traditionele wijze onderhouden. Jaarlijks wordt een derde van de wilgen geknot op ongeveer twee meter hoogte. Hierdoor ontstaat het karakteristieke beeld van de grienden. Deze dichte wilgenbossen bieden veel bescherming voor vogels en reeën. In de oude knotwilgen groeien veel andere planten, zoals eikvaren. In de meidoornheggen groeien en bloeien verschillende soorten wilde rozen, zoals de egelantier, de hondsroos en de beklierde heggenroos.

Het parkbos is bekend van de vele stinzenplanten. Vooral rondom Huis Neerijnen kun je in het voorjaar genieten van onder andere sneeuwklokjes, holwortel, bostulp, Italiaanse aronskelk en knikkende vogelmelk.

In het bos komen verschillende boomsoorten voor. Er is een beukenlaan, een eikenlaan, een gingko, veel grote taxussen, zelfs buxusbomen (waarschijnlijk ooit als haag geplant), essen, paardenkastanjes, esdoorns en hazelaars. Onder de bomen is een struiklaag van Gelderse roos, zwarte bes, sneeuwbes, kruisbes, liguster en dauwbraam.

Vogels
Opvallende vaste bezoekers zijn de ooievaars, waarvan er jaarlijks enkele koppels succesvol broeden, en de grote gierzwaluwenkolonie van kasteel Waardenburg. In de winter vind je duizenden overwinterende ganzen in de Rijswaard, vooral brandganzen, kolganzen en grauwe ganzen. In de meidoornheggen zijn dan groepen kramsvogels te zien die de meidoornbessen eten maar ook de resten van appels uit de boomgaarden. Het hele jaar door vind je veel soorten watervogels: fuut, meerkoet, waterhoen, slobeend, kuifeend, krakeend, wintertaling, zomertaling.

Ooievaars. Kinie Lont

Broedvogels in de Rijswaard zijn naast de watervogels bijvoorbeeld de veldleeuwerik, roodborsttapuit, grasmus en kievit en verschillende rietvogels. In het parkbos zijn de boomklever, grote bonte specht en groene specht regelmatig goed te horen. In en rond het bos nestelen steenuilen, kerkuil en bosuil. Jagende buizerds zijn te zien en goed te horen. En regelmatig is ook een jagende slechtvalk te zien in de Rijswaard.

Andere dieren
Tegen de schemering zijn er vaak groepjes reeën in de uiterwaarden. Overdag loopt er af en toe een haas. En als je veel gelukt hebt, kun je een vos tegenkomen. Als in het voorjaar en de zomer de planten aan de dijk in bloei staan, zit het vol met vlinders (zoals distelvlinder, koolwitje en atalanta), wilde bijen en andere insecten. De laatste jaren zijn er knaagsporen van bevers te zien aan de wilgen in de uiterwaarden.

Bij op grote centaurie. Kinie Lont

Meer weten over wat er leeft en groeit op Landgoed Waardenburg en Neerijnen? Kijk op waarneming.nl

Cultuur / historie
Blikvangers van het landgoed zijn Kasteel Waardenburg met ernaast de rietgedekte korenmolen uit 1760, één van de acht zeskanten molens in Nederland. Aan de andere kant van het landgoed staat Huis Neerijnen, met de kasteeltuin, de rozentuin en de opvallend gele Nederlands Hervormde Kerk. Bij Waardenburg is in het voormalig dijkmagazijn het Natuurhistorisch Museum De Oersprong gevestigd.

Tip
“Maak in mei of juni een vroege wandeling door de Rijswaard en het bos. Volop vogelzang. En de Rijswaard is op zijn mooist met uitbundige bloei van vele wilde planten.”

Kinie Lont, natuurgids bij IVN West-Betuwe

Praktische informatie

• Het landgoed ligt tussen Waardenburg en Neerijnen langs de Waal.
• De wandel- en fietspaden zijn vrij toegankelijk tussen zonsopkomst en zonsondergang. Honden moeten aan de lijn (voor zowel reeën als vogels), behalve in een klein losloopgebied op De Dreef (vanaf Huis Neerijnen).
• Wandelroutes: De struinroute van Heesselt-Opijnen-Neerijnen loopt door het gebied, zowel door de Rijswaard als het bos. In tegenstelling tot de Heesseltsche uiterwaarden moet je op het Landgoed Waardenburg en Neerijnen wel op de wandel- en fietspaden blijven.
• Excursies: het Geldersch Landschap en Kasteelen organiseert regelmatig publieksexcursies op het landgoed. Voor donateurs zijn deze meestal gratis. De werkgroepen van IVN bezoeken het gebied ook regelmatig.
• Parkeren is mogelijk bij Het Stroomhuis Neerijnen – Van Pallandweg 1, 4182 CA Neerijnen – en bij het parkeerterrein van Huis Neerijnen (voormalig gemeentehuis), Van Pallandtweg 11, 4182 CA Neerijnen.

Foto: Landgoed Waardenburg en Neerijnen. Kinie Lont