Veelgestelde vragen

Heb je een andere vraag over je lidmaatschap of automatisch incasso of algemene vraag? De IVN Servicedesk tijdens kantooruren telefonisch bereikbaar via 020 622 81 15. Je kunt ook een e-mail sturen naar info@ivn.nl.

Klachten worden afgehandeld volgens de klachtenregeling

Als je een officiële klacht over IVN wil indienen, stuur dan het online klachtenformulier in.

We hebben grofweg twee typen cursussen: Bij natuurcursussen leer je over de natuur. Bijvoorbeeld over vogels, planten, het landschap en duurzaamheid. Bij gidscursussen leer je hoe je ánderen bij de natuur betrekt. Een groot deel van ons aanbod is voor particulieren. Maar we hebben ook een aanbod voor professionals, zoals gemeentelijk personeel, zorgmedewerkers en personeel uit de kinderopvang en het onderwijs.

Zowel vrijwilligers als beroepskrachten organiseren cursussen. De meeste cursussen worden gegeven bij lokale IVN afdelingen. Dat is fijn, want zij kennen de natuur bij jou in de buurt het beste. Kijk voor een afdeling bij jou in de buurt.

Je kiest zelf een bedrag. Dit bedrag blijft dan wel hetzelfde voor minimaal 5 jaar.

In een bos ligt de grond bezaaid met bladeren, takjes en zaden. Bij de start van het minibos produceren jouw boompjes nog niet genoeg blad en zaden om de bosvloer te vullen. Het stro vervangt deze laag. Stro op de bodem leggen heet mulchen. De strolaag beschermt de bodem en bodemdiertjes tegen direct zonlicht, uitdroging en vorst. En het voorkomt dat onkruid jouw bos overneemt. Daarnaast breken bodemdieren de mulch af tot humus, wat weer voeding is voor jouw bos. Doen dus dat mulchen. Let op: stro wordt niet bij het pakket meegeleverd, maar kan gekocht worden in een dierenspeciaalzaak of doe-het-zelf winkel. Je kan ook zelf bladcompost maken en dat gebruiken.

De boompjes in het pakket kun je het beste planten als ze geen bladeren dragen, in de late herfst/winter dus. Ze zijn dan in rust en hebben een veel grotere kans om goed aan te slaan. Bovendien zijn de inheemse boompjes niet het hele jaar beschikbaar bij kwekers. Leveranciers bieden ze alleen tussen november en maart aan.

Inheemse planten trekken meer insecten, bestuivers, vogels en vlinders aan dan exotische planten. Ze zijn bovendien vaak sterker én beter bestand tegen ons klimaat. Op andere plekken in de tuin kun je overigens prima wél exoten planten.

Met biodiversiteit bedoelen we de hoeveelheid soorten dieren en planten die op een bepaalde plek voorkomen. Door het planten van een Tuiny Forest zorg je direct voor meer soorten (inheemse) planten in jouw tuin. En daar komen weer vlinders, bijen, vogels en andere diertjes op af. Zo draag je met je eigen tuin bij aan een groenere omgeving voor iedereen!

Als de kruidenmix hard groeit kun je ervoor kiezen niets te doen. De eerste jaren krijgen de kruiden nog veel licht. Ze kunnen dan nog overal in je bosje groeien. Zodra de boompjes groter zijn, krijgen de kruiden minder licht en verdwijnen ze grotendeels. Tot die tijd kan je genieten van de bloemen en de bijen/vlinders die er op af komen. Vind je het echt teveel worden, dan kan je de kruiden er met de hand uittrekken en de uitgetrokken planten op de bodem laten liggen. Je gebruikt ze dan als ‘mulch laag’. Afvoeren kan ook, maar dat hoeft niet en is zonde van de voedingsstoffen. Meestal laten we zo veel mogelijk staan, tenzij het de boompjes echt in de weg zit. In de meeste gevallen haal je dan de hoogste kruiden rondom de bomen weg, zodat deze voldoende licht krijgen.

Eet nooit zomaar planten waarvan je niet zeker weet of ze eetbaar zijn. De planten uit het Tuiny Forest pakket zijn niet voor menselijke consumptie bedoeld en er zitten ook een aantal soorten bij die voor ons giftig zijn, zoals de kardinaalsmuts. Die kunnen bij inname klachten veroorzaken. Eet zelf geen planten uit het Tuiny Forest pakket en laat ook kinderen niet van de bladeren of vruchten eten. Heb je per ongeluk toch iets uit het bosje gegeten? Raadpleeg bij twijfel altijd de huisarts.

De bomen en heesters uit het Tuiny Forest pakket komen van Boomkwekerij M. van de Oever. Deze inheemse bomen en heesters zijn in Nederland helaas niet biologisch met SKAL certificering verkrijgbaar. Boomkwekerij M. Van de Oever hecht veel waarde aan een milieuvriendelijke teelt van bomen en planten. Zij zijn een voorloper in de verduurzaming en hebben een pioniers- en ambassadeursrol in duurzaam kweken van groen. Het gehele areaal van de boomkwekerij is dan ook gecertificeerd onder PlantProof. Binnen PlanetProof worden strenge eisen gesteld aan het gebruik van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen. Bomen die onder PlanetProof zijn gecertificeerd voldoen aan de duurzaamheidscriteria die door de Rijksoverheid zijn opgesteld. Kijk voor meer informatie op de site van de boomkwekerij M. Van de Oever of PlanetProof.nl.

Als je de bomen krijgt zijn ze nog vrij klein (<1m) maar ze kunnen natuurlijk groot worden. Past dat allemaal wel in zo’n klein stukje tuin? Het past zeker, sterker nog, we planten met opzet vrij dicht naast elkaar. We proberen zo snel mogelijk een ondoordringbaar bosje te creëren. Daardoor komt er nog maar weinig licht op de bodem en krijg je sneller een microklimaat dat fijn voor bomen is. Bomen houden van koele en vochtige lucht. Als ze dicht genoeg op elkaar staan, kunnen bomen dat microklimaat zelf creëren. Deze manier van planten lijkt op het planten van een haag. Je kan deze lekker uit laten groeien, of bijsnoeien naar smaak.

Weetje: we gebruiken elementen uit de plantmethode van Japanse plantkundige prof. Akira Miyawaki. Hij bestudeerde meer dan 40 jaar oerbossen en ontdekte hoe je dit type bos weer versneld kan aanleggen. Hij legde wereldwijd al meer dan 1.700 bossen op deze manier aan, waarvan 96,7% zich binnen tien jaar ontwikkelde tot een veerkrachtige ecosysteem.

Elke lente, zomer en herfst zijn er nieuwe Groen Traineeship projecten. De periodes om je aan te melden zijn:

• Vanaf december aanmelden voor Groen Traineeship projecten in de lente (februari – juni)
• Vanaf april aanmelden voor Groen Traineeship projecten in de zomer (juli – augustus)
• Vanaf juni aanmelden voor Groen Traineeship projecten in de herfst (september – januari)

IVN Natuureducatie biedt regelmatig Groen Traineeship projecten aan. Bekijk de openstaande projecten om te zien of er iets voor jou tussen zit!

Het Groen Traineeship geeft jonge mensen tussen de 16 en 30 jaar de kans om hun duurzame doelen om te zetten in daden. Je leert de wereld van natuur- en milieuorganisaties van binnenuit kennen door je als vrijwilliger voor een korte periode aan te sluiten bij een groene organisatie. Tijdens de periode van het Groen Traineeship werk je samen met een groep jongeren aan een concreet project dat bij jou past.

Kort samengevat kan je het volgende verwachten als je een Groen Traineeship gaat doen:

• Een concreet project bij een natuur- of duurzaamheidsorganisatie;
• Professionele begeleiding;
• Diverse trainingen en workshops;
• De mogelijkheid écht impact te maken voor een betere toekomst;
• Een groep enthousiaste en gelijkgestemde jongeren om mee aan de slag te gaan;
• Een creatieve omgeving waar je jouw talent kunt ontdekken en inzetten;
• De kans om groene organisaties van binnenuit te leren kennen;
• Een certificaat om je CV te vergroenen;
• Een netwerkupgrade bij dé groene jongeren community en
• Reiskostenvergoeding.

De precieze verdeling van de werklast (hoe lang en hoeveel dagen in de week) verschilt per type Groen Traineeship.

In de lente en herfst is de tijdsinvestering is voor een Groen Traineeship project ongeveer 1 dag in de week. Dit doe je binnen een periode van 2-5 maanden. Het gaat in totaal om zo’n 100-120 uur.

Voor Groen Traineeship projecten in de zomer geldt ongeveer 80 uur tijdsinvestering in een kortere periode van 3-5 weken.

Tijdens het Groen Traineeship werk je steeds in een groep van 8-10 trainees aan een project bij een groene organisatie. Je wordt begeleid door iemand uit de organisatie terwijl je bijvoorbeeld een heidegebied opknapt, een klimaatmanifestatie organiseert, onderzoek doet naar de rivieren van Nederland of een groep kinderen mee naar buiten neemt.

De projecten zijn heel gevarieerd, je bent lekker hands-on bezig en eindigt altijd met een concreet resultaat. Zo draag je op een unieke manier bij aan een beter milieu en mooiere natuur. Tijdens het project denkt er iemand met je mee om ervoor te zorgen dat je het beste uit je Groen Traineeship haalt. Daarnaast kun je op de landelijke dagen samen andere jongeren leren kennen en inspiratie opdoen.

Voor alle jongeren van 16-30 jaar die iets willen doen voor natuur, landschap of milieu én het leuk vinden om daar met een groep andere jongeren aan te werken. Daarvoor heb je geen opleiding of (werk)ervaring nodig. We streven naar een in alle opzichten inclusieve groep.

We bieden het Groen Traineeship aan als een mooie kans voor mensen die een tussenjaar doen, net klaar zijn met hun opleiding, werkervaring op willen doen of iets extra’s naast hun opleiding/werk.

Neem contact op met de organisatie van jouw cursus. Vrijwel altijd staan de contactgegevens bij de activiteit. Mocht dat niet zo zijn, neem dan contact op met het bestuur van de organiserende IVN afdeling. Heb je je opgegeven voor een cursus die niet door een afdeling wordt georganiseerd? Neem dan contact op met info@ivn.nl

Er is geen centrale cursusadministratie waar je je kunt inschrijven. Bij de cursus van jouw keuze staat hoe je je voor die cursus op kunt geven. Soms gaat dat via een formulier en soms moet je een mail sturen. Staat het niet duidelijk aangegeven? Neem dan contact op met het bestuur van de organiserende IVN afdeling.

IVN is een organisatie zonder winstoogmerk. En we vinden het belangrijk dat natuurcursussen toegankelijk zijn voor elke portemonnee. We houden de prijzen van cursussen altijd zo laag mogelijk. De exacte kosten verschillen. Informatie over de kosten staat, als het goed is, bij de cursus van jouw keuze.

Zowel vrijwilligers als beroepskrachten organiseren cursussen. De meeste cursussen worden gegeven bij lokale IVN afdelingen. Dat is fijn, want zij kennen de natuur bij jou in de buurt het beste.

Informeer bij de organisatie van die cursus of het mogelijk is om mee te doen. Meestal is dit geen enkel probleem. Soms wordt aan de leden van de eigen afdeling wel voorrang gegeven.

Voor de natuurcursussen niet. Voor een aantal van de gidsencursussen wel, in verband met verzekeringen wanneer je anderen mee naar buiten neemt. Wel krijg je meestal korting als je lid bent van IVN. En met een lidmaatschap steun je het werk van IVN.

We delen onze kennis over de natuur graag met iedereen. Daarom heb je voor de meeste cursussen geen voorkennis nodig. Mocht iets wel voor gevorderden zijn, dan staat dat aangegeven.

We hebben grofweg twee typen cursussen: Bij natuurcursussen leer je over de natuur. Bijvoorbeeld over vogels, planten, het landschap en duurzaamheid. Bij gidscursussen leer je hoe je ánderen bij de natuur betrekt. Een groot deel van ons aanbod is voor particulieren. Maar we hebben ook een aanbod voor professionals, zoals gemeentelijk personeel, zorgmedewerkers en personeel uit de kinderopvang en het onderwijs.

De cursus Natuurouders bestaat uit enkele bijeenkomsten en een stage. De doelgroep zijn ouders, grootouders en andere volwassenen die op school willen helpen bij het natuuronderwijs. De landelijke organisatie van IVN biedt je ondersteuning bij het opzetten van een Natuuroudercursus.

Enkele bijeenkomsten en een stage.

Het cursusboek Natuurouders en de Docentenhandleiding.

Gratis voor IVN-afdelingen

• Persbericht
• Hulp bij de werving van scholen

We hebben bij ervaren IVN-afdelingen goede voorbeelden opgehaald voor het organiseren van de Natuuroudercursus, en delen deze graag met jullie. De landelijke organisatie van IVN biedt ondersteuning bij het opzetten van de Natuuroudercursus door middel van praktische zaken als persberichten, formulieren, draaiboeken, maar ook door het delen van inspirerende voorbeelden.

• Cursuslocatie
• Werving en instructie docent
• Promotie cursus en werving cursisten
• Begroting van inkomsten (bijdrage cursisten) en uitgaven (bijvoorbeeld zaalhuur)
• Koffie, thee en wat lekkers voor de bijeenkomsten

Wil je een NGO volgen? Neem dan ruim van tevoren contact op met de afdeling van jouw keuze. Vaak zijn er informatiebijeenkomsten die antwoord geven op veel vragen, zoals de planning en de kosten.

Hieronder staat een overzicht van afdelingen die gaan starten met de Natuurgidsenopleiding. Daaronder staat een overzicht van afdelingen die net zijn gestart.

Neem voor overige informatie over de NGO contact op met het IVN Cursushuis via cursushuis@ivn.nl.

Een Natuurgidsenopleiding wordt georganiseerd en gegeven door vrijwilligers. Toch zijn er veel kosten. Bijvoorbeeld voor de zaalhuur, het lesmateriaal en gastdocenten. Deze kosten variëren per afdeling. Daarom varieert ook de prijs voor deelnemers per afdeling. Meestal ligt de prijs tussen de € 300,- en € 600,- maar goedkoper of duurder kan ook. Daarnaast moet je verplicht lid worden van IVN, als je dat nog niet bent.

Je leert hoe je groene activiteiten kunt organiseren en begeleiden. Denk aan het opzetten en leiden van excursies, het werken met basisschoolleerlingen en meer. Tijdens de opleiding zoek je uit wat jij leuk vindt om te doen.

Ook leer je je eigen regio goed kennen. De natuur die er nu te zien is, maar ook het ontstaan en de rol van de mens daarin. De grotere thema’s zijn meestal: bodem, water, flora, fauna, ecologie en landschap. Daarnaast is er ook veel aandacht voor duurzaamheid.

Elke leerling krijgt een persoonlijke kamerplant om te verzorgen. Scholen ontvangen materiaal voor het verzorgen en stekken van planten, zoals aarde en potjes. Verder krijgen leerkrachten toegang tot een e-learning met drie uitgewerkte lessen en praktische filmpjes. Met dit toegankelijke lespakket helpt IVN leerkrachten om het BinnenBos op een leuke manier in te zetten bij lessen die aansluiten bij diverse kerndoelen.

Elke leerling krijgt een persoonlijke kamerplant om te verzorgen. Scholen ontvangen materiaal voor het verzorgen en stekken van planten, zoals aarde en potjes. Verder krijgen leerkrachten toegang tot een e-learning met drie uitgewerkte lessen en praktische filmpjes. Met dit toegankelijke lespakket helpt IVN leerkrachten om het BinnenBos op een leuke manier in te zetten bij lessen die aansluiten bij diverse kerndoelen.

Een duurzaam gekweekt plantenpakket met: 

• 36 planten voor de leerlingen.
• 2 graslelies in een grote hangpot, met minimaal 20 stekjes per plant.
• 5 kamerplanten in keramieke potten om de lerarenkamer mee in te richten.
• Aarde en 36 potjes voor de stekjes.

Daarnaast ontvang je:

• Een educatief pakket (e-learning) met: drie uitgewerkte lessen, achtergrondinformatie en praktische filmpjes.
• BinnenBos-wachter diploma’s voor elke leerling.

Een duurzaam gekweekt plantenpakket met: 

• 36 planten voor de leerlingen.
• 2 graslelies in een grote hangpot, met minimaal 20 stekjes per plant.
• 5 kamerplanten in keramieke potten om de lerarenkamer mee in te richten.
• Aarde en 36 potjes voor de stekjes.

Daarnaast ontvang je:

• Een educatief pakket (e-learning) met: drie uitgewerkte lessen, achtergrondinformatie en praktische filmpjes.
• BinnenBos-wachter diploma’s voor elke leerling.

Een Binnenbos is geschikt voor 36 leerlingen en kost €350.

Een Binnenbos is geschikt voor 36 leerlingen en kost €350.

Het najaar is bij uitstek de perfecte tijd om een vijver aan te leggen. In september is de zomerwarmte en droogte voorbij. De bodem is nog lekker warm waardoor de wortelgroei gestimuleerd wordt en de planten voor de winter al aanslaan. Bovengronds laten ze wat minder groei zien maar gaat alle energie naar de ondergrondse delen zodat ze in het voorjaar goed uit kunnen lopen. Watergeven is door de wat meer voorkomende regenval niet meer nodig.

We benutten alleen inheemse planten. Deze zijn het best geschikt voor ons klimaat en leveren de meeste waarde op voor de dieren. Zo voorkomen we ook voor dat invasieve planten onze natuurlijke wateren overnemen.

Het water heeft geen circulatiepomp nodig om tot evenwicht te komen. Wil je toch een ‘manneke pis’ voor het rustieke effect, zorg er dan voor dat de capaciteit beperkt is.

Amfibieën zoals kikkers, padden en salamanders zullen dankbaar gebruik gaan maken van je Tuiny Poel. Ook trekt het water insecten zoals juffers en libellen en vogels aan! De amfibieën ruiken het water en zullen vanzelf je Tuiny Poel vinden. Heb dus geduld en vang deze niet zelf om in je poel te zetten (het vangen van amfibieën is ook verboden). De poel is niet geschikt voor vissen, deze eten namelijk de larven van de amfibieën. Bovendien moet je vissen bijvoeren, waardoor er snel teveel voedingstoffen in het water komen.

Doordat de poel zelf zijn biologische evenwicht vindt hoef je er relatief weinig aan te doen. Je hoeft niet te voeren, geen pompen schoon te maken. Wel check je eens per jaar of er niet teveel slib op de bodem ligt. Ligt er meer dan 10 cm, dan verwijder je dit in het najaar met een netje. Zo voorkom je sterfte van kikkers in de winterslaap. Daarnaast moet je zo nu en dan water bijvullen. Het blijft een kleine kunstmatige poel, en regenval alleen is waarschijnlijk niet genoeg om de waterstand te handhaven. Let op: pleeg geen onderhoud aan je poel in het voorjaar of de zomer i.v.m. de voortplantingsperiode van amfibieën.

Het Tuiny Poel pakket bestaat uit een inheemse mix van moeras- en ondergedoken waterplanten. Per plantenpakket verschilt de samenstelling. Bij het pakket ontvang je een plantenlijst waarop precies staat welke planten in het pakket zitten.

Zeker! Het pakket krijg je thuisgestuurd en de aanleginstructie legt je stap-voor-stap uit hoe je de poel moet aanleggen. Het is wel handig om, voordat je het pakket binnen hebt, het stuk tuin voor je poel al afgemeten en uitgegraven te hebben.

Door de beperkte afmeting van 2 m2 kan je een Tuiny Poel in veel tuinen kwijt. Soms zelfs naast een bestaande vijver. Wat wel belangrijk is, dat de poel enige middagzon krijgt. Volledig beschaduwde tuinen zijn daardoor minder geschikt, ze warmen niet genoeg op voor de amfibieën en ook de plantengroei zal achterblijven.

De verkoopperiode van Tuiny Poel loopt ieder jaar van 15 april tot en met 31 oktober.

Bestel jouw Tuiny Poel voor €69,95

Via de IVN Winkel bestel je jouw Tuiny Poel.  7 werkdagen na je bestelling ontvang je de folie, 10 werkdagen na je bestelling wordt het Tuiny Poel plantpakket thuisbezorgd.

Acer Campestre: niet giftig voor mensen, wel voor paarden.

Gelderse Roos: Bij grote hoeveelheden kunnen de bladeren leiden tot darmklachten voor mensen, de bessen zijn niet giftig maar bitter van smaak.

Haagbeuk: niet giftig voor mens of dier

Gele Kornoelje: niet giftig voor mens of dier

Egelantier: Over het algemeen niet giftig, bloembladeren kunnen gegeten worden maar bij grote inname van de zaden kan dit giftig zijn voor mensen. Ons advies is dan ook deze voor de zekerheid niet te eten.

Het onderhoud is niet moeilijk, je hebt er twee keer per jaar onderhoud aan door te snoeien. Na het snoeien mag je de bodem verrijken met wat bodemliefde, dit is pas weer nodig twee jaar na aanplant.

Idealiter snoei je deze haag 2 keer per jaar. In het voorjaar (mei-juni) en najaar (sept-oktober). Let op: kijk eerst of er geen vogels meer een nestje hebben in deze haag. Wacht met snoeien tot de jonge vogels zijn uitgevlogen. Verder snoei je deze hagen het best bij een droge bewolkte dag zodat je geen verbranding krijgt van de bladeren. Kies daarbij voor een goede snoeischaar. Hoe scherper de schaar, hoe minder schade de plant oploopt. Dit zorgt voor een sneller herstel. Je kunt zelf kiezen of je dit met een handschaar of elektrische schaar doet.

Hagen snoeien doe je best bij een droge bewolkte dag zodat je geen verbranding krijgt van de bladeren. Als het moeilijk voor je is om recht te scheren, hang dan een touw naast de haag aan 2 stokken die je in de grond steekt. Snoei de haag de eerste keer 1/4^e terug van de lengte. De breedte bepaal je zelf, laat deze groeien tot de gewenste breedte en snoei dit dan twee keer per jaar terug naar de gewenste lengte. Voor de hoogte geldt vervolgens hetzelfde, laat deze groeien tot de gewenste lengte. Tussentijds snoei je alleen de topjes eraf zodat de takjes zich vermeerderen en je een mooie dichte haag krijgt. Heb je de gewenste hoogte bereikt? Hou het snoeien dan twee keer per jaar bij op deze gewenste hoogte.

Snoei deze 1/3 terug van de lengte na de aanplant. In het tweede jaar snoei je de nieuw gevormde stukken tot de helft terug. Daarna snoei je regelmatig bij totdat de gewenste grootte en vorm bereikt is.

De haag wordt al snel 1 meter hoog maar je kunt hem ook 2 tot 3 meter hoog laten worden. Qua breedte kun je deze haag tussen de 50 en 100 centimeter houden. Dit kun je zelf bepalen met het snoeien.

Deze haag kan prima in plaats van een schutting. Een schutting kost wellicht minder onderhoud en kun je niet doorheen kijken. De haag is in de winter zichtdicht doordat de haagbeuk haar bruine bladeren in de winter behoud. Erdoorheen kijken kan echter wel. Ook is de haag pas na enkele jaren voldoende hoog. Waarom dan een haag in plaats van een schutting? Een haag draagt bij aan een betere biodiversiteit, zorgt voor meer waterbergend vermogen in je tuin en heeft een natuurlijke uitstraling. Dit heeft een positief effect op de gezondheid van dier, maar ook voor jou als mens. Verder is een haag goedkoper dan een schutting en kan deze 100 jaar meegaan, daar waar een schutting een gemiddelde levensduur van 15 jaar heeft (als deze niet eerder omwaait).

De haag zal het eerste jaar vooral ondergronds groeien. De wortels gaan zich hechten en ontwikkelen. Na het eerste jaar gaan de planten, mits de bodem voldoende verrijkt wordt met voeding, de breedte en hoogte in groeien. Wanneer je de haag 2 keer per jaar scheert zal deze sneller dichtgroeien. Immers iedere afgeknipte tak vermeerderd zich in meerdere nieuwe takjes. Zo zal de haag het tweede jaar dichtgroeien.

Het voordeel van de inheemse planten die in het Tuiny Haag pakket zitten is dat die passen bij de inheemse fauna. Dit komt door ‘co-evolutie’. Inheemse planten dienen voor veel meer insecten en kleine diersoorten als voedselbron dan wanneer je kiest voor exoten. Hierdoor huisvesten er meer insecten, vogels en kleine zoogdieren in deze inheemse haag. Ook is de kans op ziekten en plagen minder doordat de haag bestaat uit verschillende inheemse soorten.

De planten in dit pakket kunnen hooikoorts veroorzaken, maar we hebben bewust gekozen voor planten die goed zijn voor de biodiversiteit én zo min mogelijk hooikoorts veroorzaken.

Tuiny Haag kan zowel in de half-schaduw als zon geplant worden. Schaduw is ook mogelijk maar dan kan de bloei van de Gele Kornoelje en Egelantier minder bloeirijk zijn.

Zeker! De planten én de bodemverbeteraar Bodemliefde krijg je via een bezorgdienst bij je thuis. De bodem kun je eenvoudig zelf bewerken met behulp van onze instructies. Het pakket is ready-to-go. Je hoeft zelf alleen nog het stro voor de mulchlaag te kopen (bijvoorbeeld in een dierenzaak of doe-het-zelf winkel). Als je een wat zanderige bodem hebt, is wat extra compost slim. Dat haal je in een tuincentrum of doe-het-zelf-winkel.

De soorten uit dit pakket gedijen op alle soorten grond. De Gelderse Roos vermijdt liever veengrond. Het is belangrijk dat de grond goed waterdoorlatend is. Daarom adviseren we de grond ten alle anderhalve spade diep om te spitten en te voorzien van de bijgeleverde Bodemliefde.

Staat jouw vraag er niet tussen? Neem dan contact met ons op.

De berk is de meest beruchte boom als het om hooikoorts gaat. Deze zit dan ook niet in ons pakket. Daarnaast kunnen de els en de hazelaar in februari en maart voor hooikoorts-klachten zorgen. De els zit niet in het beplantingspakket, maar de hazelaar soms wel. Ben je echt allergisch voor hazelaars, plant deze dan niet. Geef de hazelaar cadeau aan familie of vrienden.

Eet nooit zomaar planten waarvan je niet zeker weet of ze eetbaar zijn. De planten uit het Tuiny Forest pakket zijn niet voor menselijke consumptie bedoeld en er zitten ook een aantal soorten bij die voor ons giftig zijn, zoals de kardinaalsmuts. Die kunnen bij inname klachten veroorzaken. Eet zelf geen planten uit het Tuiny Forest pakket en laat ook kinderen niet van de bladeren of vruchten eten. Heb je per ongeluk toch iets uit het bosje gegeten? Raadpleeg bij twijfel altijd de huisarts.

Als de kruidenmix hard groeit kun je ervoor kiezen niets te doen. De eerste jaren krijgen de kruiden nog veel licht. Ze kunnen dan nog overal in je bosje groeien. Zodra de boompjes groter zijn, krijgen de kruiden minder licht en verdwijnen ze grotendeels. Tot die tijd kan je genieten van de bloemen en de bijen/vlinders die er op af komen. Vind je het echt teveel worden, dan kan je de kruiden er met de hand uittrekken en de uitgetrokken planten op de bodem laten liggen. Je gebruikt ze dan als ‘mulch laag’. Afvoeren kan ook, maar dat hoeft niet en is zonde van de voedingsstoffen. Meestal laten we zo veel mogelijk staan, tenzij het de boompjes echt in de weg zit. In de meeste gevallen haal je dan de hoogste kruiden rondom de bomen weg, zodat deze voldoende licht krijgen.

Met biodiversiteit bedoelen we de hoeveelheid soorten dieren en planten die op een bepaalde plek voorkomen. Door het planten van een Tuiny Forest zorg je direct voor meer soorten (inheemse) planten in jouw tuin. En daar komen weer vlinders, bijen, vogels en andere diertjes op af. Zo draag je met je eigen tuin bij aan een groenere omgeving voor iedereen!

De boompjes in het pakket kun je het beste planten als ze geen bladeren dragen, in de late herfst/winter dus. Ze zijn dan in rust en hebben een veel grotere kans om goed aan te slaan. Bovendien zijn de inheemse boompjes niet het hele jaar beschikbaar bij kwekers. Leveranciers bieden ze alleen tussen november en maart aan.

Inheemse planten trekken meer insecten, bestuivers, vogels en vlinders aan dan exotische planten. Ze zijn bovendien vaak sterker én beter bestand tegen ons klimaat. Op andere plekken in de tuin kun je overigens prima wél exoten planten.

In een bos ligt de grond bezaaid met bladeren, takjes en zaden. Bij de start van het minibos produceren jouw boompjes nog niet genoeg blad en zaden om de bosvloer te vullen. Het stro vervangt deze laag. Stro op de bodem leggen heet mulchen. De strolaag beschermt de bodem en bodemdiertjes tegen direct zonlicht, uitdroging en vorst. En het voorkomt dat onkruid jouw bos overneemt. Daarnaast breken bodemdieren de mulch af tot humus, wat weer voeding is voor jouw bos. Doen dus dat mulchen. Let op: stro wordt niet bij het pakket meegeleverd, maar kan gekocht worden in een dierenspeciaalzaak of doe-het-zelf winkel. Je kan ook zelf bladcompost maken en dat gebruiken.

Een Tuiny Forest is ideaal voor de luie tuinder; je hoeft er in de meeste gevallen maar weinig aan te doen. In het begin is het soms nodig om de net geplante planten wat water te geven. Als ze eenmaal goed aanslaan, is water geven nauwelijks nodig.

Je bepaalt zelf hoeveel je ingrijpt. Sommige tuinders zullen het bosje zijn eigen gang willen laten gaan. Hierdoor gaan sommige planten domineren, waardoor anderen kleiner blijven of zelfs op termijn het loodje leggen. Voor het ecosysteem dat jouw Tuiny Forest is, is dat helemaal niet erg. Maar je kan er ook voor kiezen om met de snoeischaar te bepalen hoeveel ruimte je de verschillende planten geeft. In onze handleiding met tips voor onderhoud en in de tuinplantenbieb van Sprinklr vind je handige informatie over het onderhoud, zoals over snoeien.

Zeker! De planten én de bodemverbeteraar krijg je per koerier opgestuurd. Je krijgt handige tips voor het maken van een ontwerp. De bodem kun je eenvoudig zelf bewerken met behulp van onze instructie. Het pakket is ready-to-go. Je hoeft zelf alleen nog het stro voor de mulchlaag te kopen (bijvoorbeeld in een dierenspeciaalzaak, of doe-het-zelf winkel).  Als je een wat zanderige bodem hebt, is wat extra compost slim. Dat haal je in een tuincentrum of doe-het-zelf-winkel. Je kunt bladcompost ook heel eenvoudig zelf maken. Bekijk de video

Als je de bomen en heesters ontvangt, zijn ze 80-90 cm hoog. Als je zelf niets doet, kunnen bomen tientallen meters hoog worden. Maar dat is in veel tuinen niet handig. Daarom hebben we een soortenmix gemaakt die je makkelijk kunt snoeien, zodat jouw bos niet hoger dan 3-4 m wordt. Het zijn soorten die je ook vaak in een haag tegenkomt. Je kan jouw Tuiny Forest op de door jouw gewenste hoogte snoeien (of je kan de boompjes hun gang laten gaan en zo groot laten worden als ze zelf willen). Je ontvangt ook een zadenmix voor 27 soorten inheemse kruidenplanten. Omdat elke tuin weer anders is, zal in elke tuin een andere mengelmoes van planten floreren. Net zoals in de natuur is het dus een verrassing wat er allemaal tot bloei komt in je bosje.

De bomen en heesters uit het Tuiny Forest pakket komen van Boomkwekerij M. van de Oever. Deze inheemse bomen en heesters zijn in Nederland helaas niet biologisch met SKAL certificering verkrijgbaar. Boomkwekerij M. Van de Oever hecht veel waarde aan een milieuvriendelijke teelt van bomen en planten. Zij zijn een voorloper in de verduurzaming en hebben een pioniers- en ambassadeursrol in duurzaam kweken van groen. Het gehele areaal van de boomkwekerij is dan ook gecertificeerd onder PlantProof. Binnen PlanetProof worden strenge eisen gesteld aan het gebruik van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen. Bomen die onder PlanetProof zijn gecertificeerd voldoen aan de duurzaamheidscriteria die door de Rijksoverheid zijn opgesteld. Kijk voor meer informatie op de site van de boomkwekerij M. Van de Oever of PlanetProof.nl.

Als je de bomen krijgt zijn ze nog vrij klein (<1m) maar ze kunnen natuurlijk groot worden. Past dat allemaal wel in zo’n klein stukje tuin? Het past zeker, sterker nog, we planten met opzet vrij dicht naast elkaar. We proberen zo snel mogelijk een ondoordringbaar bosje te creëren. Daardoor komt er nog maar weinig licht op de bodem en krijg je sneller een microklimaat dat fijn voor bomen is. Bomen houden van koele en vochtige lucht. Als ze dicht genoeg op elkaar staan, kunnen bomen dat microklimaat zelf creëren. Deze manier van planten lijkt op het planten van een haag. Je kan deze lekker uit laten groeien, of bijsnoeien naar smaak.

Weetje: we gebruiken elementen uit de plantmethode van Japanse plantkundige prof. Akira Miyawaki. Hij bestudeerde meer dan 40 jaar oerbossen en ontdekte hoe je dit type bos weer versneld kan aanleggen. Hij legde wereldwijd al meer dan 1.700 bossen op deze manier aan, waarvan 96,7% zich binnen tien jaar ontwikkelde tot een veerkrachtige ecosysteem.

Jazeker. We hebben planten gekozen die het in elke tuin en grondsoort in Nederland goed doen. Heb je nu een terras of grasveld? Geen probleem. Je tovert het zo om tot een minibos. Zelfs in een schaduwtuin kun je planten, al heeft het bosje natuurlijk wel een beetje zonlicht nodig.

Je hebt al genoeg aan een stuk van 6m2 (twee tweepersoonsbedden naast elkaar). Helemaal zeker weten of het in jouw tuin past? Knoop dan een touw van 10 meter lang met de uiteinden aan elkaar en leg het op de plek waar je jouw bosje wilt laten groeien. Je kunt het in elke vorm leggen die je maar wilt.

Op 1 november 2022 is de verkoop voor levering in november gestopt. Op een later tijdstip zal de verkoop weer starten. Wil je op de hoogte blijven van de start van de Tuiny Forest verkoop? Laat je gegevens achter en wij sturen we je een e-mail zodra de Tuiny Forests weer te koop zijn.

Laat je gegevens achter

De bestelperiode is voorbij en wordt volgend jaar weer geopend. Heb je al een pakket besteld? Dan worden de pakketten worden vanaf 14 november bij jou thuis bezorgd. Kijk voor vragen over het bestelproces en de bezorging op de veelgestelde vragen pagina van Sprinklr.

Voor persvragen over Hartje Winter kun je contact opnemen met via pers@ivn.nl. Let op! Deze gegevens zijn uitsluitend bedoeld voor journalisten en redacties.

IVN Natuureducatie stelt het Hartje Winter campagnebeeld beschikbaar dat je kunt gebruiken.

Na aanmelding via de Hartje Winter campagnewebsite, ontvang je automatisch een bevestigingsmail met daarin de link naar de te downloaden Hartje Winter materialen. Hierin vind je onder meer een voorbeeld persbericht om naar lokale media te sturen en voorbeeldberichten voor jouw website, nieuwsbrief en social media. Het enige wat je hoeft te doen, is de berichten aanpassen aan jouw situatie en locatie.

Naast de digitale Hartje Winter materialen kan je terecht in de IVN Webwinkel. Daar bestel je alle materialen voor natuureducatie binnen en buiten. Van onderwijsmateriaal tot natuurboeken en van ontdekkisten tot schepjes. Ga naar winkel.ivn.nl. Je kan ook contact leggen met een lokaal NME centrum.

Er zijn geen voorwaarden verbonden aan deelname van een locatie. We willen zoveel mogelijk kinderopvanglocaties stimuleren ook in de winter met de kinderen naar buiten te gaan.

Nee. Op de overzichtskaart worden per provincie alleen het aantal deelnemende locaties weergegeven. Er worden geen individuele locatiegegevens op de kaart vermeld. Met de overzichtskaart laten we de landelijke impact van Hartje Winter zien.

Alle kinderopvanglocaties in Nederland en daarbuiten, die het spelen van kinderen in de natuur belangrijk vinden, kunnen meedoen aan Hartje Winter en de winterse buitenactiviteiten gratis aanvragen.

Aanmelden voor Hartje Winter is kosteloos. De kosten voor het aanschaffen of drukken van materialen of het maken van PR-materialen zijn voor eigen rekening van jullie locatie.

Nee, er worden geen fysieke pakketten naar de locaties verstuurd. De materialen zijn alleen digitaal te downloaden.

Deelnemende locaties ontvangen na aanmelding een e-mail met daarin een link naar de  te downloaden Hartje Winter buitenactiviteiten en andere materialen. Je ontvangt de volgende materialen:

• Poster
• Campagnebeeld
• Activiteitenbladen voor kinderen in de leeftijd van 2-12 jaar
• Doe-boekje voor KDV
• Doe-boekje voor BSO
• Voorbeeld persbericht
• Voorbeeld tekst voor op de website
• Voorbeeld tekst voor aan ouders
• Kortingscode voor de IVN webwinkel

Je kunt jouw locatie(s) tot en met 31 december 2022 aanmelden voor Hartje Winter 2023.

Je kunt jouw locatie(s) via onderstaande aanmeldbutton tot en met 31 december 2022 aanmelden voor Hartje Winter 2023.

Meld hier jouw locaties aan voor Hartje Winter 2023

Nee, locaties die hebben deelgenomen aan Hartje Winter 2022 doen automatisch mee met Hartje Winter 2023 en hoeven zich niet opnieuw aan te melden.

Ja, als je met meerdere locaties wil deelnemen, moet iedere locatie zich apart aanmelden. Zo kunnen we alle locaties goed informeren en voorzien van materialen en belangrijke informatie in de aanloop naar Hartje Winter.

Alle locaties die nog niet eerder hebben meegedaan met Hartje Winter moeten zich aanmelden om de gratis winterse buitenactiviteiten en andere materialen te ontvangen. Locaties kunnen zich tot en met 31 december 2022 aanmelden voor Hartje Winter 2023. Op de website plaatsen we een overzichtskaart met daarop per provincie het aantal deelnemende locaties weergegeven. Op deze manier laten we de impact van deze campagne zien. We hopen dat veel kinderen deze winter lekker buiten gaan spelen!

Hartje Winter is gericht op kinderen in de leeftijd van 2 tot 12 jaar in de kinderopvang. Alle kinderopvanglocaties in Nederland en daarbuiten, die het spelen van kinderen in de natuur belangrijk vinden, kunnen meedoen aan Hartje Winter en de winterse buitenactiviteiten gratis aanvragen.

IVN Natuureducatie en Humankind Kinderopvang zijn maatschappelijke organisaties die alle kinderen in Nederland meer natuur en meer buiten gunnen. Daarom bieden wij de campagne Hartje Winter sinds 2021 aan voor de hele kinderopvang sector.

Het is wetenschappelijk bewezen dat buitenspelen in het groen goed is voor de motoriek, concentratie en gezondheid van kinderen. Dit geldt niet alleen bij mooi weer maar het hele jaar door. Frisse buitenlucht en daglicht bevorderen de aanmaak van Vitamine D en dit heeft een positief effect op de spierontwikkeling en het immuunsysteem.

De landelijke campagne Hartje Winter 2023 start na de kerstvakantie op maandag 9 januari 2022 en loopt tot en met vrijdag 27 januari 2023.

Hartje Winter is een campagne ontwikkeld door IVN Natuureducatie en Humankind Kinderopvang en ontwikkeling. We bieden gratis winterse buitenactiviteiten voor kinderen in de leeftijd van 2 – 12 jaar. Hiermee stimuleren we kinderopvanglocaties ook tijdens de koudste periode van het jaar met de kinderen buiten te spelen.

ModderDag is vooral gericht op kinderen in de leeftijd van 0 tot 12 jaar in de kinderopvang en in het basisonderwijs. Maar natuurlijk kan iedereen die dat wil ModderDag organiseren: recreatiebedrijven, campings, natuur- en milieucentra, IVN-afdelingen, bezoekerscentra, ROC’s en waterschappen. In de ModderDag activiteitenbladen die je ontvangt na aanmelding, vind je tips en inspiratie voor modderactiviteiten voor kinderen van 0-12 jaar.

ModderDag is een erg leuk event en water speelt hierbij een belangrijke rol. Hoe ga je nu om met duurzaamheid en spaarzaam omgaan met water (zeker bij warm weer)?

Om ModderDag duurzamer te maken kan je werken met opgevangen regenwater in plaats van drinkwater voor je activiteiten. Dit is ook handig voor het bewateren van je tuin. Je kan dit doen door het plaatsen van één of meerdere regentonnen op je locatie. Voor activiteiten voor de allerkleinste kinderen kan je er ook voor kiezen kraanwater te gebruiken als er nog veel risico is dat zij het binnenkrijgen. In een extreem warme periode kan je ook overwegen te kiezen voor ModderActiviteiten die in verhouding weinig water gebruiken. In het algemeen zijn de activiteiten die niet een groot bad of veld met modder vragen wat waterzuiniger. Denk bijvoorbeeld aan ModderPaint, ModderGrabbelen of het Blote voetenpad. Op basis van onze activiteitenbladen kan je dit zelf inschatten en inspiratie opdoen. Je kan ook gebruik maken van bestaand water (een slootje of poel) in de natuur. ModderDag laat kinderen ervaren wat de lol is modder en het belang van water hierbij. Dit kan een mooie koppeling vormen naar gespreken over duurzaamheid.

Verdrinkingsgevaar

Uiteraard houd je de ModderBadjes voor de allerjongsten erg ondiep. Blijf er altijd bij, zodat je risico’s beperkt! Met goede voorzorgsmaatregelen en afspraken kun je op een veilige en verantwoorde manier ModderDag vieren.

Modder en infectieziekten

Bij het contact met oppervlaktewater en modder kunnen kinderen infectieziekten oplopen. Bacteriën en parasieten die voorkomen in modder kunnen tot de volgende klachten leiden: misselijkheid, diarree, geelzucht, huidinfectie en/ of koorts.

• Maagdarmklachten komen het meeste voor na het inslikken van modder. Het risico op ernstigere ziekten, zoals de ziekte van Weil is erg klein.
• Kinderen die niet gevaccineerd (DKTP) zijn lopen ook een risico op tetanus.

Meer informatie over infectieziekten die mensen kunnen oplopen bij recreatie in oppervlaktewater en modder is ook te vinden in de richtlijn Waterrecreatie en infectieziekten.

Beperk het risico op infectieziekten door:

• Geen ModderDag te organiseren op locaties waar ratten gesignaleerd zijn.
• Wondjes voor het spelen goed af te dekken.
• Na het spelen te wassen met water en zeep.
• Bij klachten contact op te nemen met de huisarts.

Zandbakzand, potgrond en ook normale tuinaarde kan je gebruiken om je eigen modder van te maken. Hiervoor kan je bij het tuincentrum in de buurt terecht. Zijn in het zand zichtbaar verontreinigingen aanwezig, zoals ontlasting van dieren of afval, dan is het zand niet geschikt.
Zand en aarde kunnen ook verontreinigen bevatten die niet zichtbaar zijn. De verontreiniging kan chemisch of biologisch zijn.

• Van de chemische verontreinigingen is vooral een verontreiniging met lood iets om op te letten. Op verschillende plekken in Nederland zit nog lood in de bodem. Vooral in vooroorlogse wijken en dorpskernen. Als kinderen lood binnenkrijgen kan dit een nadelig effect hebben op de ontwikkeling van het leervermogen. Op de site van uw gemeente of via Bodemloket kunt u zien of er bodemonderzoek is gedaan. U kunt ook bellen met de gemeente. Meer informatie over lood en gezondheid is te vinden bij de GGD.
• Tuinaarde en grond kan bacteriën en parasieten, waaronder eitjes van wormpjes, bevatten. Deze kunnen bij het  inslikken maag- en darmproblemen veroorzaken. Bij ‘schoon’ zandbakzand is het risico op wormpjes en ziekmakende bacteriën klein. Oppervlaktewater kan besmet zijn micro-organismen. Gebruik daarom liever kraanwater.

Twijfel je over ModderActiviteiten en (jonge) kinderen? Ja, er kan wel eens wat modder in de mondjes terecht komen, maar het eerste kind dat modder ziet als een maaltijd moet nog komen. Desalniettemin is het goed ook even stil te staan bij de risico’s.

Jonge kinderen, tot ongeveer een 3 jaar, stoppen alles in hun mond. Zo kunnen ze modder opeten tijdens het spelen. Oudere kinderen kunnen modder binnenkrijgen als ze vieze handen in hun mond stoppen, of met vieze handen gaan eten. Het immuunsysteem van kinderen is nog in ontwikkeling en modder bevat micro-organismen, zoals bacteriën en parasieten. Let hierom goed op de kinderen:

• Laat kinderen niet eten of drinken tijdens het spelen in de modder.
• Let op wondjes bij de kinderen. Plak deze voor het spelen af, zodat er geen modder in de wond kan komen.
• Zorg dat de kinderen hun handen wassen voor ze gaan eten. Zorg voor een goede handenwasgelegenheid met stromend water en zeep.
• Sommige kinderen worden sneller ziek na een besmetting met een bacterie of virus. Bijvoorbeeld omdat ze een afweerstoornis hebben. Overleg daarom met ouder(s) of kinderen mee kunnen doen met de ModderDag.

Neem voor persvragen contact op met Marjolein van der Gaag, persvoorlichter IVN, via 06 2237 7757 of pers@ivn.nl. Let op! Deze gegevens zijn uitsluitend bedoeld voor journalisten en redacties.

Vanaf dinsdag 2 mei zijn de nieuwe Modderdag-materialen aan te vragen. Heb je in vorig jaar of daarvoor al meegedaan aan ModderDag? Dan heb je de materialen automatisch in je mailbox ontvangen op 2 mei.

De ModderDag poster wordt na aanmelding digitaal beschikbaar gesteld. In de bevestigingsmail vind je de link naar de materialen met o.a. de poster in zowel A3 als A4 formaat. Je kunt de ModderDag poster zelf printen of laten afdrukken.

Aanmelden voor 2023 kan niet meer

Na aanmelding ontvang je automatisch een mail met daarin de link naar het ondersteunende materiaal. Hierin vind je onder meer een voorbeeld persbericht om naar lokale media te sturen en voorbeeldberichten voor jouw website, nieuwsbrief en social media. Het enige wat je hoeft te doen, is de berichten aanpassen aan jouw situatie en locatie.

In de IVN Webwinkel bestel je alle materialen voor natuureducatie binnen en buiten. Van onderwijsmateriaal tot natuurboeken en van ontdekkisten tot schepjes. Ook je materialen voor een succesvolle ModderDag bestel je hier. In de ModderDag materialen vind je de kortingscode speciaal voor ModderDag deelnemers waarmee je 10% korting krijgt op je bestelling. Ga naar de IVN Webwinkel.

Wil je de digitale ModderDag materialen ontvangen, meld je dan aan via het aanmeldformulier.

Aanmelden voor 2023 kan niet meer

ModderDag organiseert iedere locatie in principe zelfstandig. Als school, gastouder, kinderdagverblijf, BSO, bezoekerscentrum: iedereen die het spelen van kinderen in de natuur belangrijk vindt, kan zich aansluiten bij ModderDag. Natuurlijk kun je je vragen, die je hier nog niet beantwoord ziet, stellen via info@ivn.nl.

Internationaal is ModderDag officieel ieder jaar op 29 juni. Dit jaar valt 29 juni 2022 op een woensdag. Je kan er uiteraard ook voor kiezen ModderDag op een van de omliggende dagen te vieren, of om er een ModderWeek van te maken. Volgend jaar valt ModderDag op donderdag 29 juni 2023, zet hem vast in je agenda!

Aanmelden voor ModderDag is kosteloos. De kosten voor het organiseren van ModderDag, het aanschaffen van materialen of het maken van PR-materialen zijn voor eigen rekening van jullie locatie.

Spelen met modder spreekt al snel tot de verbeelding bij kinderen, dit maakt dat je in basis vrij weinig nodig hebt om een leuke activiteit te organiseren met ModderDag. Met veilig zand en water kom je al heel ver! Uiteraard kan je ook kiezen om ModderActiviteiten te organiseren zoals: Modderbadje, ModderGrabbelen, lopen over een Blotenvoetenpad, zandtaartjes bakken in een ModderKeuken of een echt potje ModderVoetbal! Na aanmelding ontvang je vanuit IVN ondersteunend materiaal waarin voor verschillende leeftijden voorbeeldactiviteiten staan uitgewerkt.

Er zijn geen voorwaarden verbonden aan deelname van een locatie. Ook op een stenig plein kun je met een paar emmers water en zand al ModderDag vieren. Het is ook mogelijk om samenwerking te zoeken met andere locaties, het lokale natuur- en milieucentrum in de buurt, of een natuurspeeltuin en daar ModderDag te organiseren.

Om je op weg te helpen hebben we diverse ModderDag materialen ontwikkeld met suggesties voor activiteiten voor de verschillende leeftijdsgroepen. En een praktisch draaiboek dat je kunt gebruiken ter voorbereiding op ModderDag. Na aanmelding ontvang je automatisch een bevestigingsmail met daarin de link naar het ondersteunende materiaal.

Staat jouw vraag er niet tussen? Neem dan contact met ons op.