Voorjaarsbegin
Het ziet er naar uit dat het voorjaarsbegin van het jaar 2015 extra vroeg heeft plaats gevonden. Al in het begin van januari waren er diverse verschijnselen die een zeer vroege start aankondigden. Vogels die niet wegtrokken en andere soorten vogels die niet kwamen. Ook vlinders die niet naar het zuiden verhuisden werden her en der gesignaleerd. Padden en salamanders die de weg overstaken op weg naar hun paarplaatsen. Telkens weer verschenen er meldingen van bijzondere waarnemingen in publicaties en op internet. Zo werden er ook bloeiende planten gemeld die hetzij nog uit het afgelopen jaar stamden of bijzonder vroeg in het huidige jaar tevoorschijn kwamen. Rozen nog in bloei en de toverhazelaar al aan het uitrollen van die merkwaardige dunne bloemblaadjes. Ook de eerste sneeuwklokjes werden al gespot en verschillende boerenkrokussen vergisten zich in de kalender. Net zoals de verwilderde stengelloze sleutelbloem en de kerstroos (Helleborus niger).
Toch is het niet zo verwonderlijk dat de genoemde planten zich al zo vroeg in het jaar manifesteerden. Ze zijn er toch van nature toe uitgerust om zodra het mogelijk is bij gunstige weersomstandigheden uit te groeien en zelfs al te gaan bloeien. Het is natuurlijk wel risicovol maar het is wel de moeite waard om er vroeg bij te zijn. De vroege bloem kan een vroege zaadzetting opleveren. Daar is het met het oog op het voortbestaan van de soort toch om te doen. Vandaar dat ze er ook toe uitgerust zijn om snel tot actie te kunnen komen als de omstandigheden gunstig lijken.
Echte blijvers zijn daartoe uitgerust met een fors wortelstelsel en soms ook met overblijvend blad. Ze kennen wel een winterrust periode maar zodra het weer het toelaat worden de stofwisselings-processen weer opgestart. Belangrijk is hierbij altijd de watercirculatie die bij vorst in de knel komt. Ook het licht is van belang.
Wie geen echte blijver is kan toch nog op andere manieren overjarig zijn. De bol en knol zijn daartoe heel geschikt gebleken hetgeen de boerenkrokus dan ook duidelijk laat zien met een vroeg ontwaken. Een andere mogelijkheid om in ieder geval tweejarig te zijn laten bijvoorbeeld de vingerhoedskruid en teunisbloem bladrozetten zien. Nog in het najaar ontkiemt zaad en vormt een kiemplant die nog weet uit te groeien tot een plat op de grond liggende meerbladige rozet. Wanneer dan de weervoorspellingen gunstig uitvallen kan er snel en gemakkelijk een groeistengel uit omhoog schieten. Vroeg bloeien is aldus mogelijk en wordt door talloze plantensoorten zo benut. Een voordeel is dat ook omdat veel van dit soort planten in grasland of andere dichtere plantenbegroeiing hun favoriete groeiplek hebben. Wie vroeg is als het meizoentje wordt nog niet gehinderd door andere planten en ook niet door hongerige dieren.
Het voorvoorjaar laat dit alles nog eens extra vroeg zien.
Bovenstaande tekst werd in 2015 geschreven ter illustratie van een Natuurwijzer artikeltje. De winterperiode die nu passeert biedt een nog gematigder beeld. Is er dan inderdaad een verandering van klimaat gaande?
Voor verschillende afgebeelde vroegelingen maakt het weinig uit. Zowel binnenshuis als buiten.
Waalre, 24-02-2022
Jan van Twisk
