Helleborus niger
Natuurweetje gepubliceerd op 11 november 2017
Tegenwoordig zit er op de plastic pot waarin de plant bij het tuincentrum gekocht is vaak een plakker met enkele gegevens over de aankoop.
Zo gebeurde het ruim een maand geleden dat er een kamerplant aangeschaft werd die duidelijk in bloei verkeerde. Op de pot dus in dit geval ook een plakker met prijsopgave en de naam van de aanwinst: Helleborus niger Christmas. Daarnaast dan nog de verrassende vermelding dat deze plant, een speciale variant zoals de extra vermelding ook aangeeft, iets te maken heeft met Kerstmis. Bloei in januari/maart. Dus gekocht in volle bloei in september betekent wel dat er een duidelijke afwijking in deze Kerstroos waargenomen wordt. Er is hier sprake van een kunstmatig sterk vervroegde bloei. Hetzelfde beeld als de Kerstuitstallingen die al in oktober verschijnen. Een commerciële opzettelijke dwaling lijkt het. Verwarrend voor argeloos publiek dat de kalender niet in de zak heeft.
In ieder geval leiden plant en pot tot het doen van enkele naspeuringen. Het resultaat daarvan is dat de boven gesignaleerde plant voluit “Helleborus niger Christmas Carol” dient te heten. Het is één van de vele kweekproducten waarbij door kruisingen talloze varianten zijn ontstaan. Vandaar de vroege bloeiende aanwezigheid van ons exemplaar.
In de natuur in berggebieden voorkomende soorten als de Kerstroos, Lenteroos en Wrangwortel en het ook in het kalkhoudende deel van Z.Limburg aanwezige Nieskruid zijn daarvan de oorsprong. Al in de verre Griekse oudheid nog vóór Hippocrates (ca 400 v.Chr.) werden producten uit de wortels van Helleborus bereid en als geneesmiddel of snuif toegepast. Te veel kan zelfs dodelijk zijn. Vandaar de zeer oude naam Helléboros die is samengesteld uit “Hellein = doden” en “Bora = voedsel, aas”. Omdat de bladeren van het Nieskruid bij kneuzing stinken heet de soort die hier voorkomt dus “stinkend” (Latijn: “foetidus”, Zweeds: “stinkand Julros”). De vroeger hier ook voorkomende Wrangwortel werd in de diergeneeskunde toegepast bij uierontsteking (“Wrang”). De donkere wortel van de Kerstroos heeft de soortnaam “niger” (Latijn: “zwart”) tot gevolg gehad en het groen van de Wrangwortel en zijn bloemen leidde tot het Latijnse “viridis”.
Het is maar gelukkig dat de bijna dodelijke Helleborus ons met zijn witte of geelgroene bloemen – kweekproducten hebben ook nog allerlei andere kleuren en vormen – in de donkere dagen voor en na Christmas ieder jaar weer kan boeien. Zowel in huis als later weer in de tuin. Intussen kunnen we nog mooi de in september op de plakkertekst weggelaten “Carol” oefenen. Een “Kerst-lied” dus.
Jan van Twisk
Waalre, 10-11-2017