Biodiversiteit
Enkele tuinvruchten
Zo in de loop van het jaar kom je in de tuin het een en ander tegen dat tot verwondering kan leiden. De levensloop van planten wordt geleidelijk aan zichtbaar. Groei en bloei hebben mee als doel de vorming van nageslacht. Daarbij worden bepaalde fasen gepasseerd waarin “vruchten” kunnen voorkomen. Een stadium waarbij de zaden in een beschermende beschutting verpakt geproduceerd worden met onder andere als doel voorbij komende verspreiders aan te lokken. Voor het zo ver mogelijk van de bron verspreiden van de soort. Maar ook kunnen andere verspreidingsmanieren benut worden. Wind en beweging bijvoorbeeld.
Het is wel eens aardig om in de tuin na te gaan welke vorm van zaadverspreiding iedere soort plant heeft. Eetbare vruchten zoals Sierappeltjes en Blauwe Bessen worden uitnodigend gepresenteerd. Vaak worden ze dan al aan de plant hangend opgegeten zoals dat met de voor de mens giftige Mahonia bessen het geval is. En daarmee worden de zaden verspreid. Natuurlijk kan dat ook na afvallen en verrotten van het vruchtvlees. Pas dan komen de zaden vrij voor verdere belevenissen. De vrucht heeft zo de dubbele functie van bescherming eerst en daarna verspreiding van het zaad.
Een heleboel andere planten vertonen een heel ander beeld. Daar dient het vruchtbeginsel bijna enkel voor bescherming van de te vormen zaden. Dikwijls heeft de vrucht een bol- of kokervorm. Bij de bekende Middelste Teunisbloem blijft de smalle kokervrucht nog lang tegen de plantenstengel geklemd. De top van de lange verdroogde doos opent dan in vier delen zodat tenslotte de wind de zaden er uit kan schudden.
Opvallend van vorm is de hangende bloem van de Wilde Akelei. Maar opvallend is ook de rechtop staande trechter van de vruchtdoos. Die zal op den duur door schudden de zaadjes in het rond slingeren.
Een andere bekende plant is natuurlijk de Judaspenning die ook zijn zaden nog enige tijd bewaart in de zilveren papierdunne penningen. Tenslotte laten de buitenlagen los van de dunne centrale hauw en de daarop gevormde fraaie platte ronde schijfzaden komen vrij.
Al met al geven deze enkele zaadplanten soorten duidelijk weer hoe enorm gevarieerd hun vorm en techniek is om de soort in stand te houden. Om te overleven.
Jan van Twisk,
Waalre, 15-9-2022
