Landschap
De Grote Meer
Natuurweetje gepubliceerd op 11 januari 2019
Er waren een heel lange tijd twee vennen aan de noordzijde van Valkenswaard gelegen. Niet al te ver vanaf de woonkern. Nog verder noordelijk richting Aalst en Eindhoven lag nog een aantal vennen die omgeven waren door een flink heidegebied. Op dat heideterrein werden schapen gehoed die daar dagelijks naartoe gedreven werden langs een voor de kenners nu nog altijd als voetpad aanwezige schapendreef. Een zandpad dat hier en daar omzoomd werd door heggen bestaande uit diverse inheemse boomsoorten met verschillende kruiden in de ondergroei. Die heggen werden door de passerende schapen gemakkelijk kort gehouden.
De vennen hadden natuurlijk een naam zoals altijd alles een naam heeft gekregen. Die dichtstbijzijnde twee vennen werden naar hun omvang onderscheiden met Kleine Meer en dus ook Grote Meer. Het water van deze meertjes werd voor vele doeleinden gebruikt. De waterstand werd bepaald door de hoeveelheid regen en had geen verband met de stand van het grondwater. Vennen zijn vanwege een ondoordringbare leemlaag onder de bodem meestal puur afhankelijk van de regenval. Bij langdurige droogte en overmatige verdamping en gebruik kunnen ze dus droogvallen.
Als gevolg van het verdwijnen van de schaapskudde en in verband daarmee ook het gebruik van het water is er veel veranderd. De ligging van de twee Meren nabij de uitbreidende bewoning bracht geleidelijk het gebied in een soort van parkachtige staat. Een weg werd aangelegd die de twee meren scheidde. Er werd een villawijk aangrenzend gebouwd. Maar voordien werd er naast de Kleine Meer al lange tijd onder gebruik van gegraven runsloten eikenschors als leerlooimiddel gebruikt. Vervuiling van de omgeving was daarmee onvermijdelijk. En later leverde de bevrijding van Valkenswaard nog een hoop afval en puin op die er in en naast werd gedeponeerd. De Grote Meer werd nog later alleen door bouw van een school en de aanleg van twee wegen omklemd. Wel bleef de omvang van het ven voldoende groot om in de wintertijd als schaatsbaan te kunnen dienen.
Wie nu eens gaat kijken hoe die twee natuurvennen erbij liggen heeft moeite met het terugvinden ervan. De Kleine Meer is met alle invloeden en bewerkingen toch nog net van de totale ondergang gered. Een kleine rest in een bosrand is alles. Aan de rand van een onnatuurlijke heuvel op een puinberg. De Schaapsdreef is nu een bospad direct aan een asfalt fietspad grenzend, door een weg onderbroken, zich aan de overzijde voortzettend naar de nauwelijks meer bestaande heide. De Grote Meer is nu bijna geheel dichtgegroeid met oprukkende struiken en rietvelden en diverse lagere waterplanten in het centrum. De langdurige droogte van het afgelopen jaar heeft extra meegeholpen aan het verlagen van de waterstand en de groei van de plantenwereld. Een schaatsbaan is nu onmogelijk geworden mocht er nog strenge vorst optreden. Voor de niet meer aanwezige eenden en andere watervogels is er ook geen plaats meer.
De benarde toestand van nu lijkt wel duidelijk mede het gevolg te zijn van de veel gevreesde klimaatverandering met daarbij de invloed van een aantal vervuilingsfactoren.
Wat biedt de toekomst?
Jan van Twisk,
Waalre, 10-1-2019
