Bomen en struiken
Boomstam
Natuurweetje gepubliceerd op 16 december 2021
Onlangs bereikten mij een paar foto’s die door familieleden gemaakt waren op hun wandeling bij en door een oud gemengd bos. Er was iets bijzonders aan te zien. Er hingen namelijk aan een dode boomstam een paar grote losse lappen. Het waren grote stukken van de bast van de boom die vrijwel los aan de stam bleken te hangen. Als kleppen op een doos. Jammer genoeg hadden de wandelaars niet gezien welk soort boom het hier betrof. Aan de wat donkere foto’s bleek het ook niet gemakkelijk te herkennen. Raadpleging op het internet en in boeken gaf geen zekere informatie. Integendeel. De diverse geschriften erover brachten alleen maar nog grotere onzekerheid. Toen bleek namelijk ook nog welke verwarring er bestaat bij het zoeken door de bestaande chaos tussen de twee begrippen: “Bast en Schors“. Beide worden op een onduidelijke manier door elkaar gebruikt om de buitenzijde van een boom aan te duiden.
Enige ordening van de gebruikte woorden leek wel nuttig voor een beter begrip.
We spreken over de “schors” en bedoelen eigenlijk daarmee alleen maar de echte buitenkant (botanisch “bast” genoemd) die oud en droog is en afbrokkelt of schilfert als gevolg van verwering en veroudering. Bij elke boomsoort gebeurt dat op een eigen manier.
Botanisch heet alles samen “Cortex”. Die cortex omvat het geheel van alle buitenlagen. Daar binnen volgt een overgangsgebied. Dat bestaat uit drie actieve lagen t.w.: floëem (nieuwe bast), cambium (delingslaag naar buiten en naar binnen) en xyleem (nieuw hout). De houtlagen daar binnen bestaan nog uit het levend kernhout en dood spinthout helemaal centraal.
Een verder onderscheid is botanisch nog mogelijk. De periodieke afstoting van de buitenste schors na het vormen van een wasachtig beschermingslaagje (met suberine) is duidelijk te zien aan o.a. de kurkeik. De boom gaat zo gewoon opnieuw starten met het vormen van een nieuwe schorslaag.
De afstotingsplaats op de foto’s van de aangeleverde dode boom is onzeker. Waarschijnlijk in het cambium dat naar beide zijden richtingen nieuwe lagen vormde. Daar zijn de actieve lagen met transport van water naar boven in het xyleem en voedsel omlaag in het floëem.
Twee eigen voorbeelden staan al vele jaren op eigen terrein als kale boomstam en als lege berkenbast te wachten op de tijd van omvallen. Ze houden het al lang vol.
Jan van Twisk,
Waalre, 1-12-2021
