December: Grove den – Pinus sylvestris
Wie kent niet het eeuwenoude kerstliedje ´O dennneboom, O denneboom’? Onze kerstboom mag dan vaak geen denneboom zijn, maar een spar, toch biedt dit een mooie aanleiding om de grove den als Soort van de maand uit te lichten. De grove den is één van de inlandse naaldbomen van Nederlandse bodem. En het is een taaie, een pioniersoort die goed groeit op arme gronden.
De grove den wordt als inheemse soort beschouwd, maar er zijn ook perioden waarin deze boom het oprecht moeilijk had in ons land. Bij het ontginnen van heidegronden en in de bosbouw werd de grove den massaal aangeplant, waardoor het nu weer de meest voorkomende boomsoort van Drenthe is. Al sinds de late Middeleeuwen werd de boom aangeplant om zandverstuivingen te bedwingen. De grove den is gauw tevreden, stelt weinig eisen aan de ondergrond. Alleen het toevoegen van turf bij de aanplant was al voldoende.
Het hout van de grove den kent veel verschillende toepassingen. De stammen werden gebruikt voor het fabriceren van stutten in de Limburgse mijnen: doordat het hout kraakt voordat het breekt was het ook nog eens een efficiënt waarschuwingssysteem voor mijnwerkers als een mijn dreigde in te storten. Nu heeft vrijwel ieder huishouden wel een stukje grove den in huis, namelijk in de vorm van grenen meubels of kozijnen.
De boom is een echte blikvanger en zeer fotogeniek. Op open zandverstuivingen en in heidegebied blijft de boom laag vertakt, waardoor er unieke groeivormen ontstaan. De naalden van de grove den staan twee aan twee bij elkaar. De naalden zijn een belangrijke bron van vitamine C. Ook de hars van de grove den werd gebruikt voor verschillende doeleinden, bijvoorbeeld voor het maken van terpentijn. Nu wordt dit niet meer gedaan, omdat de schadelijke dampen slecht voor de gezondheid zijn, maar de hars komt nu nog wel voor in zalven tegen eczeem.
Dat de grove den een boom van de lange adem is bewijst wel de vondst van de kano van Pesse. Ook deze is gemaakt van dennenhout. Een ander voorbeeld van de grove den in de historie van Hoogeveen is de Meerboom. De boom deed dienst als referentiepunt in het open veenlandschap, een baken om je te oriënteren. Aan de Coevorderstraatweg, nabij de Meerboomweg staat nu een fiere eik in het kleinste plantsoen van de gemeente Hoogeveen. Op de plek waar nu deze eik staat stond van oorsprong een grove den die dienst deed als Meerboom.
Tekst en foto’s: Bjorn Olthof
