Geschiedenis
Stukje geschiedenis IVN, waar IVN voor staat en wat IVN doet
Waar het IVN voor staat en wat het IVN doet, is te lezen in het Beleidsplan.
Een stukje geschiedenis kunnen we als volgt formuleren.
Hoe is het begonnen, waar is het begonnen en wie zijn er mee begonnen?
Op deze vragen proberen we een antwoord te vinden.
In 1960 was een landelijk IVN opgericht. In de jaren erna volgden de afdelingen. Zo ook in onze omgeving. In de jaren ‘60 was er in Schaesberg een vriendenclub van mannelijke wandelaars die met de gedachte speelde een IVN-afdeling op te richten in Schaesberg.
In Nieuwenhagen was sinds een jaar een afdeling en in Kerkrade ook. De Nieuwenhaagse afdeling kwam echter niet goed van de grond. Met een duwtje in de rug van het toenmalige districtsbestuur werd in Schaesberg de laatste hindernis uiteindelijk genomen.
Op 2 april 1968 was de oprichting een feit. De gebeurtenis vond plaats in het parochiezaaltje aan de Veldstraat in Schaesberg. Alle 21 aanwezigen meldden zich die avond aan als lid van de opgerichte afdeling. De voorzitter van de afdeling Kerkrade, die er ook was, zegde toe dat een aantal van hun leden die in het nieuwe werkgebied woonde, werd overgedragen. Van deze leden werd ook de contributie overgemaakt door Kerkrade.
In die tijd werd er vooral heel veel gewandeld. De wandelaars kwamen bij de heer Verbunt aan de Kempkensweg bij elkaar om te praten over wat buiten in de directe omgeving de moeite waard was om te bekijken en dan gingen ze op pad. Er werden veel foto’s gemaakt en er werd al gefilmd. De heer Van Dijck was degene die alles van bomen af wist.
Tijdens die oprichtingsavond op 2 april 1968 werd ook een bestuur gekozen: Piet Vinken voorzitter, zijn broer Hein Vinken secretaris en Martin Smeets penningmeester. Aanvankelijk heette de afdeling IVN Schaesberg, maar volgens Leo Smeets, die voorzitter was van de afdeling Nieuwenhagen, sloot Nieuwenhagen zich aan bij de nieuwe afdeling en werd de naam toen Schaesberg-Nieuwenhagen angenomen.
Behalve veel wandelingen en dagtochten kwamen er ook Natuurwachten. Naast de luchtschacht werd een natuurwachtershut gebouwd, de Aredsberghut.
Busreizen waren in die begintijd erg populair want niet iedereen had een auto. Het werden dagtochten naar mooie gebieden, vaak met hele gezinnen.
Later werden er werkgroepen gevormd. Zo was er een Vogel- en Wandelwerkgroep, een Determinatiewerkgroep die bijna uitsluitend uit vrouwen bestond, een VENEL-groep (*) en een werkgroep Contactblad.
*VENEL= Vrijwillig Educatief Natuur en Landschapsbeheer
De determinatiegroep, opgericht o.l.v. mw. Leny Jongen maakte inventarisaties van Eikenbos-Hulsbos, randgebied Brunssummerheide en Strijthagerbeekdal. Van deze werkzaamheden zijn nog uitgebreide rapporten aanwezig.
De VENELgroep hield zich in die tijd bezig met het onderhoud van het Kapellerbos en is daar ook lang mee doorgegaan.
Meerdere mensen vertellen in hun op schrift gestelde herinneringen dat vooral Martin Smeets een enthousiast iemand was die met veel gevoel sprak over zijn liefde voor de natuur.
Hij is ook degene, die de leiding neemt bij de nieuwe aanplant van de steenberg Wilhelmina.
We zijn dan al in de jaren ’80.
Nadat de steenberg van de staatsmijn Wilhelmina zo eind 1980 z’n huidige vorm had gekregen, werd de mijnsteen voorzien van een afdeklaag om de aan te brengen beplanting een groeizame ondergrond te verschaffen.
In het verleden bleek dat ook zonder een ‘groeilaag’ spontane plantengroei mogelijk was. Het IVN verzocht de gemeente Schaesberg om een gedeelte op de nieuwe berg niet af te dekken, om dit ‘zwarte stuk’ als IVN –tuin te beplanten met materiaal afkomstig van de mijnen Wilhelmina, Laura en Hendrik. Door B. en W. werd een vergunning en een sleutel afgegeven, zodat het plantenmateriaal per auto aangevoerd kon worden.
Vanuit het bestuur werden ieder jaar lezingen gehouden over thema’s, die direct of indirect met de natuur te maken hadden.
Sinds ongeveer een tiental jaren is de vereniging hiermee gestopt, omdat er nog maar weinig belangstelling voor was.
Hoewel veel activiteiten zich meestal buiten afspeelden, moest er ook een locatie zijn waar men plannen kon maken, ideeën kon uitwisselen, materialen kon opslaan en werken in werkgroepen.
Locaties:
Er waren in de loop van de jaren veel lokalen waar de vereniging gebruik van maakte.
Achtereenvolgens: het parochiezaaltje van de H. Familiekerk in Schaesberg (Lichtenberg), gemeenschapshuis De Beute in Nieuwenhagen, een lokaal in de basisschool in de Pastoor Schattenstraat in Schaesberg, een bovenzaaltje van de Fanfarezaal in Nieuwenhagen (met een gebouwtje van het Rode Kruis aan de Frans Erenslaan in Schaesberg als opslagruimte), een lokaal aan de Curacaostraat (als onderhuurder van het OCGL die toen in dat gebouw zat), in het gebouw van speeltuin St. Tarcisius in de Beatrixstraat in Nieuwenhagen, waar ook nog na 1988 vergaderingen werden gehouden, omdat het IVN-home aan de Beatrixstraat daarvoor soms te klein was.
Eindelijk in 1988, bij het 20-jarig bestaan, kreeg de afdeling een eigen gebouw, het voormalige Limagashuisje aan de Beatrixstraat in Nieuwenhagen, dat als gasbeproevingsstation had gediend.
Daar heeft De Oude Landgraaf heel wat jaren gezeten, nadat de eigen leden de ruimte hadden verbouwd tot twee stabiele verdiepingen..
Bijna alle werkzaamheden werden in eigen beheer uitgevoerd. Het dak werd geïsoleerd, meubels voor een zacht prijsje aangeschaft en in april 1988, bij het 20-jarig bestaan werd het home door wethouder Heinrichs officieel aan de afdeling overgedragen voor het symbolisch bedrag van een gulden.
Voor de jaarvergaderingen en lezingen bleef men nog gebruik maken van de zaal in speeltuin St. Tarcisius, werkgroep vergaderingen vonden in het eigen home plaats.
Uiteindelijk had de afdeling de beschikking over een gebouwtje van 2 verdiepingen met een bescheiden accommodatie: een keukentje, een toilet, een vergaderruimte boven en een werkruimte beneden.
De Vogelwerkgroep die hier onder leiding van Harry Lipperts, later met Henk Everts als coördinator, regelmatig bij elkaar kwam, was van alle markten thuis en kreeg met grote inzet, zelfwerkzaamheid, deskundigheid en niet te vergeten humor, voor elkaar dat er een home kwam waarin de afdeling nog jaren vooruit kon.
Bij het 20-jarig bestaan in 1988 vond men dat de afdeling een nieuwe naam moest krijgen. De naam Nieuwenhagen-Schaesberg was ook te lang op de gevel van het huisje. In 1e instantie werd gekozen voor de naam Landgraaf. Na een protest werd gekozen voor IVN De Oude Landgraaf (De Oude Landgraaf is de ‘verdedigingswal’ waaraan Landgraaf zijn naam te danken heeft.)
Ook de voorzitters volgden elkaar snel op, zeker in de begintijd.
We noemen de heer Vinken als eerste voorzitter (1968), opgevolgd door de heer G. van Hattum (1973) nadat Leo Smeets ook nog een jaar voorzitter was geweest. Llater hanteerde de heer Th. Geeraeds korte tijd de voorzittershamer (1976), in 1977 al opgevolgd door Jan Noteborn, in 1980 weer G. van Hattum voor enkele maanden…Dolf Stevens nam de honneurs waar als vicevoorzitter totdat in 1982 André Reumkens zich als voorzitter meldde met Dolf Stevens als vice-voorzitter.
In 1985 zien we Jan Noteborn weer als waarnemend voorzitter, in functie tot 1986…
Dan meldt zich een voorzitter die voor een langere periode aanblijft: Wiecher Hagevoort. Hij blijft tot 1996 de afdeling leiden. Jos Littmann volgt hem op tot … Dan volgt een moeilijke periode. Daarover later meer.
Er gebeurde veel in de afdeling, er werden veel plannen gemaakt en jammer genoeg waren er ook soms karakters die botsten…
We zitten dan in een roerige tijd want alle krachten worden gebundeld om te protesteren tegen de plannen van een bungalowpark in Strijthagen. In grote krantenartikelen uit die tijd kunnen we daar alles over lezen. Er worden protestwandelingen gehouden tegen de plannen….er werd een echte strijd gevoerd. Uiteindelijk gingen de plannen inderdaad niet door wat bij iedereen een euforisch gevoel teweeg bracht.
Een goede zaak was ook de organisatie van een Groene Cursus en een Natuurgidsencursus in de jaren ’80. Voorzitter Jan Noteborn en Jo Beisman als voorzitter van Ubach over Worms organiseerden deze cursussen waarvan de theorielessen in het Eijkhagencollege plaatsvonden. Behalve de twee genoemden, wisten mensen als Ben Bringmann, Hans Billo, José Höppener, Sjaak Pöschkens, Piet Schmits en Jeske de Hoon, de cursisten warm te krijgen voor natuur en milieu..
Voor deze onderwerpen was in die tijd al veel belangstelling. Mensen wilden graag hun steentje bijdragen aan het milieu.
Het was vijf voor 12 want ook met de energievoorraad was het slecht gesteld. Denk aan de oliecrisis uit die tijd.
De milieubeweging had de tijd mee. Er was ook veel media-aandacht.
Ruim 20 mensen uit de Oostelijke Mijnstreek gingen in de jaren 80 de Natuurgidsencursus volgen. Er ging veel tijd en energie in zitten.
Bij de afsluiting van de cursus werd door het toenmalige Interscolair Milieuoverleg een cabaret vertoond in het Eijkhagencollege en op dezelfde middag openden cursisten van de opleiding een tentoonstelling. Directeur Wiel Ringens bood alle medewerking. Er waren veel bezoekers, er was grote aandacht voor de activiteiten.
Een groep dames o.l.v. Tine Ypma hield zich bezig met activiteiten voor kinderen op woensdagmiddag. Dit gebeurde in het gebouw van speeltuin St. Tarcisius . De kinderen voelden zich erg op hun gemak en lieten hun fantasie de vrije loop, zei Tine Ypma erover.
Er volgden minder turbulente jaren, de vereniging werd stabieler in haar bestaan en organiseerde met de regelmaat allerlei activiteiten, jaar in, jaar uit.
Hoewel het IVN geen actiegroep is, werd het in die tijd vaak gedwongen om een stem te laten horen. Er werden bezwaarschriften ingediend, hoorzittingen bijgewoond, geprotesteerd tegen bouwplannen en gediscussieerd met bestuurders. Enkele mensen in het bestuur werden er goed in en werden als geduchte tegenstanders gevreesd. En soms leverde het wat op voor de natuur.
Zo kwamen we in actie bij de plannen voor de Mijnspoorweg en Binnenring (later werd de uitvoering kritisch gevolgd), de plannen en bomenkap op het terrein van de Bousberg, de bouwplannen in De Voort, de plannen voor het grootse project Taurus dat uiteindelijk vanwege veel verzet niet doorging, de bescherming van De Landgraaf, de zandwinningen op de Brunssummerheide, de plannen voor Eikenbos en Kisselsbos, de dreigende bomenkap bij veel bouwplannen, de inrichting van de Golfbaan en natuurlijk de plannen voor het Bungalowpark in Strijthagen. Sommige procedures gingen tot de Raad van State waarbij Paul Baur de advocaat was voor het IVN dat vaak samenwerkte met andere belangenverenigingen.
En zo stevende de vereniging af op het 40-jarig bestaan in 2008 Onze voorzitter is dan Jos Littmann, die in die tijd ook begon met de organisatie van een nieuwe Natuurgidsen-cursus. De cursus werd gevolgd door 26 cursisten.
De Oude Landgraaf had al jarenlang 150/160 leden/donateurs.
Voor het eerst in haar geschiedenis kon de vereniging tijdens de viering in café de Belvauer op de Hereweg twee jubilarissen huldigen die 40 jaar lid waren: de heer Hein Rade en mevrouw Paula Benden. (zie foto) Beiden helaas overleden.
Er waren heel veel mensen die zich voor en achter de schermen inzetten voor de afdeling, dus direct of indirect voor de natuur en het milieu.
Het is ondoenlijk de namen van al die mensen te noemen.
’t Zou een lange waslijst worden, veel van die mensen zijn de afgelopen jaren overleden. Door hun betrokkenheid bij de afdeling zijn ze door de overgebleven actieve leden een beetje onsterfelijk geworden.
Toch zijn er mensen uit de beginjaren, waar we nog herinneringen mee kunnen ophalen.
Natuurlijk zijn ze niet meer zo jong en we moesten moeite doen om ze te vinden.
De VENEL-groep, in die tijd onder aanvoering van Sjaak Hanssen, kan haar werk niet meer uitoefenen, wel is er nog een Wandelwerkgroep en Vogelwerkgroep. Het is ook duidelijk dat de vriendengroep op vrijdag bij elkaar blijft maar nieuwe leden wordt het niet aantrekkelijk gemaakt in dat hokje van het huisje in de Beatrixstraat.
Het gemompel over de krakkemikkige behuizing wordt steeds meer hoorbaar.
We sluizen onze wensen in deze steeds meer door naar de gemeente en uiteindelijk hebben ze effect. Er zijn oplettende ambtenaren die ons serieus nemen, we noemen Sven Kockelkorn en Ruud Roos. In de zomer/najaar van 2011 komt er een geweldig aanbod.
We mogen gebouwen en terrein van de voormalige speeltuin De Voort gaan betrekken….
Vanaf 1 januari 2012.
Met onze actieve leden gaan we een kijkje nemen en iedereen is meteen laaiend enthousiast, over de gebouwen die in heel goede staat zijn en over het terrein waar nog veel op moet gebeuren maar dat met een klein beetje fantasie heel veel mogelijkheden biedt.
Als we dankbaar JA hebben gezegd, begint meteen het opruimwerk. De nog aanwezige speeltoestellen worden verwijderd. Het grote zwembad (foto) wordt iets later gesloopt. Een geweldig karwei waarbij grote machines aan te pas moeten komen. Daarna ziet het er heel anders uit. Er begint een nieuwe fase in de geschiedenis van De Oude Landgraaf. De actieve leden van de Vogelwerkgroep die iedere vrijdag aanwezig zijn, krijgen er een taak bij: onderhoud van terrein en gebouwen. Het gaat hen goed af. Zo goed dat ze zich snel thuis voelen.
Bestuurlijk is het dan nog een beetje problematisch: we hebben geen voorzitter in deze periode.Zo gaat het vaker in een vereniging : goede en slechte tijden wisselen elkaar af.
In veel opzichten wordt het voor De Oude Landgraaf een goede tijd. Er vinden meer activiteiten plaats, er is meer mogelijk op dit prachtig grote terrein waar we in het begin zelf nog enkele speeltoestellen gaan slopen.
Vol trots laten we jullie horen wat er allemaal gebeurt in die afgelopen periode, vanaf 2012.
De Vogelwerkgroep maakt van de aanwezige kelder een mooie efficiënte werkplaats. De mannen zijn er vaak te vinden. Vaak is er dan een grote voorraad nestkasten. Voor de verkoop of voor vervanging.
Drie mensen bezoeken een zeisworkshop waar zeisen wordt beoefend, maar waar ook het onderhouden van de zeis wordt geleerd.
Op ons terrein wordt het zeisen nu en dan toegepast.
De afgelopen jaren….
Op de Bosrand liepen de activiteiten met nieuw elan door, ook al werden de actieve mensen ouder en kwamen er nog nauwelijks nieuwe, jongere vrijwilligers. Dat laatste is trouwens een grote zorg van alle afdelingen in de regio. Er wordt gepraat over samenwerken, fuseren en zelfs opheffen. In de praktijk willen de meeste mensen de afdelingen behouden. Het werk waar ze zoveel uren en energie in hebben gestoken.
Zo is bij ons de Wandelwerkgroep nog altijd actief, van het begin af aan. Enkele jaren geleden hebben enkelen van ons een groep mensen blij kunnen maken met de organisatie van korte wandelingen vanaf de Bosrand. Het idee van ‘na de wandeling gezellig napraten en koffie drinken’ beviel goed.
Dit jaar ( 2018) kwamen we, na alle koppen bij elkaar te hebben gestoken, uit op een Wandelwerkgroep van 7 personen en kunnen we zelfs iedere maand een wandeling organiseren: afwisselend korte wandelingen, langere en nog langere…..voor elk wat wils.
In de zomer wordt er steevast gebarbecued door de vrijwilligers
Uit alles blijkt dat we met de Bosrand heel blij kunnen zijn. We hebben plek voor bijeenkomsten, we kunnen er anderen welkom heten, we hebben opbergplaatsen en werkplaatsen. Kortom: we hebben er veel meer mogelijkheden.
Op het terrein staat een oud lijkenhuisje. Omdat er veel belangstelling van oud-bewoners was om dit monumentje te behouden, hebben vrijwilligers van De Oude Landgraaf dit in enkele jaren gerenoveerd, geheel in oude stijl en met authentieke materialen.
Bij de viering van het 50-jarig bestaan in 2018 konden we meteen ook het lijkenhuisje officieel openen.
Na 2018 is er meer aandacht voor het terrein gekomen. Er kwam een poel voor amfibieën en een stapelmuur.
Omdat er problemen kwamen door lekkage in de poel, werd er onlangs (2021) een nieuwe poel gemaakt. Het terrein werd grondig gemaaid en de paden werden schoongemaakt.
Een andere actie was de verkoop van hout dat werd aangeleverd door de gemeente en SBL.
Er waren veel actieve vrijwilligers zodat alle werkgroepen actief bleven: de Vogelwerkgroep, de Wandelwerkgroep, de Paddenwerkgroep, de Terreinwerkgroep en sinds korte tijd een Jeugdwerkgroep
In coronatijd toen de activiteiten vaak stil lagen, werd een overkapping gemaakt zodat we veilig buiten bij elkaar konden komen.
Ook werd in die periode het interieur van de gebouwen ter hand genomen, met als gevolg dat in het tweede gebouw een echte vergaderruimte is ontstaan met alle faciliteiten en er in de originele toiletruimte een overzichtelijke bergplaats voor gereedschap is gemaakt.
En ieder jaar wordt een uitje voor vrijwilligers georganiseerd.
In 2021, nu de corona-pauze op zijn einde loopt, heeft iedereen zin om weer flink aan de slag te gaan, nadat de coronatijd is gebruikt om dingen op te knappen ,,,,,,,waarvan we nog lang plezier zullen hebben.
31 mei 2021
Namens en met goedkeuring van het bestuur,
Mariet Kölgen, secretaris
