November: Klimop – Hedera
Met zo’n 700 soorten verspreid over de wereld is de enige wilde vertegenwoordiger hiervan in ons land de klimop, Hedera Helix. De meeste kweekvormen zijn afgeleid van de wilde klimop. Het is een onstuimige groeier, winterhard en behoudt het blad. De klimop bloeit in de herfst en is dan een bron van voedsel voor bijen en andere insecten. De klimop geeft ook ‘s nachts (wanneer het niet te koud is) nectar, zodat ook nachtvliegers (nachtvlinders etc.) van de nectar kunnen profiteren. De bessen van de klimop zijn pas eind februari, maart rijp. Daarom is deze plant voor besetende vogels ook belangrijk in de tuin. Dat is een opmerkelijke eigenschap. Merels, vinken, mussen en duiven zijn dol op de bessen.
“Het klimop slingerde een festoen
Van levend groen
Om raamkozijn en geveltrans
En greep zich vast in spleet en scheur.”
Jan Pieter Heije (1809 – 1876)
“Wat is het toch heerlijk om na een paar koudere dagen, ’s ochtends met een kopje koffie de tuin in te lopen en weer de zon op je huid te voelen. Vooral in het najaar kan ik extra van de zon genieten en ik niet alleen, stel ik glimlachend vast als ik langs onze met hedera begroeide afscheiding loop. Het gonst en vliegt hier van alle kanten. Ik snuif de typische geur van bloeiende klimop op. Een klein geluksmomentje.
Mijn lege kopje koffie zet ik op het aanrecht en even later sta ik met mijn fototoestel in de hand de vele verschillende insecten te fotograferen. Hoe langer ik kijk, hoe meer dat ik zie.
De miniscuul kleine bloemetjes bijvoorbeeld die hun schaduw werpen op het groene leerachtige blad. Ook zie ik dat per bolvormige tros, de knoppen niet allemaal tegelijk opengaan om te bloeien. Dat maakt dat de hedera de hele herfst tot eind december nog kan doorbloeien. Omdat er nu nog maar heel weinig planten bloeien is het als een magneet voor de insecten. En al die insecten trekken op hun beurt weer vogels aan. Zodoende mag deze plant natuurlijk niet ontbreken in een natuurlijk ingerichte tuin. Kom maar een bloeiende tak* halen zal ik zeggen, je steekt hem in deze tijd in de vochtige grond en hij slaat direct aan. Hij doet het goed in een schaduwrijke omgeving maar ook in de volle zon krijg je hem echt niet klein. Over een paar jaar heb je waarschijnlijk een groene zee aan bladeren op je schutting, muur of op de grond. Woekeren kan deze plant namelijk als de beste. Zoveel zelfs dat ik in oude bossen soms bomen zien die vroegtijdig zijn omgevallen vanwege het grote gewicht van de klimop die wel twintig meter hoog kan worden. De plant is een perfecte schuilplaats voor menig dier. Ieder jaar broed er bijvoorbeeld een merel in onze groene muur. In het voorjaar zijn de donkerpaarse bessen rijp en heeft de merel direct een lekker maaltje binnen snavelbereik.
In Bierum (Groningen) ontdekten we ooit ransuilen in een boom die was overwoekerd door klimop. Na heel lang speuren kwamen we maar liefst op 11 exemplaren! Deze wintergroene plant heeft bladeren die je ook als wasmidel, shampoo of afwasmiddel kunt gebruiken. Er zitten saponinen in die o.a. vetten oplossen en ook schimmelwerende en antibacteriële stoffen bevatten. Dat gaan we binnenkort maar zelf ook eens testen. Een beter wereld begint bij onszelf. Doe je ook mee? Kijk dan op https://www.nudge.nl/blog/2015/03/26/maak-zelf-wasmiddel-van-klimop/“
Klimop heeft een aantal stoffen in blad en stengel die op verschillende manieren kunnen worden toegepast:
- Saponinen (zie de link) https://www.nudge.nl/blog/2015/03/26/maak-zelf-wasmiddel-van-klimop/
- Flavonglycosiden en stoffen met een oestrogene werking.
Het wordt onder andere toegepast in hoestsiropen of het gekneusde blad bij een bijensteek of allergische reactie.
Gooi takjes klimop tussen het gft afval. Klimop (hedera) is giftig voor maden.
* Een bloeiende tak zal niet gaan woekeren maar meer een bolvorm houden en al binnen een of twee jaar zelf bloemen produceren.
Tekst: Bart Pijper en Grietje Loof
Foto’s: Bart Pijper
