Januari: Sporkehout – Rhamnus Frangula
Sporkehout, pijlhout, Hondskers, houtjeshout, stinkboom, sprokkel, peggehout, honzehout, bloedboom, buskruidhout. De vuilboom kent vele namen en is een belangrijke leverancier van nectar.
Wereldwijd zijn er ongeveer 150 soorten. Ze kunnen in hoogte variëren van 1 tot 10 meter en kunnen zowel bladverliezend als groenblijvend zijn.
In Nederland komt de vuilboom overal voor, in bossen, plantsoenen en tuinen. Vroeger werd de boom ook veel aangeplant (of door natuurlijke aanplant) in de houtwallen (ook wel het Drentse goud genoemd). Helaas is hiervan ontzettend veel verloren gegaan. Voor de bijenhouder is de boom een belangrijke drachtplant. Drie maanden lang wordt hij intensief bevlogen omdat de bijen er nectar en stuifmeel van halen.
Ook het boomblauwtje maakt gebruik van de vuilboom voor het leggen van de eitjes. Ook kunnen ze van de nectar gebruik maken. Vroeger werd het zelfs vuilboomblauwtje genoemd omdat de struik zo vaak gebruikt werd. Het is van belang dat er voldoende boomknoppen aanwezig zijn op de boom omdat de rupsen zich daarmee voeden. Het boomblauwtje kiest in het voorjaar voor de vuilboom en als er minder boomknoppen zijn zal ze de eitjes afzetten op bijvoorbeeld de klimop.
Het is belangrijk om de boom regelmatig terug te snoeien omdat de boom altijd op jong hout bloeit. Vanwege de snoeibestendigheid van de vuilboom wordt deze al van oudsher gebruikt als haagplant, windsingel of als bron voor houtskool.
Bij de tuincentra zijn deze ‘gewone’ boompjes bijna nooit te koop. Soms lukt het bij een kweker onder de afdeling plantsoen. Een vuilboom is wel te vermeerderen maar zoals bij meer bomen komt het zaad pas na bevriezing tot kiemkracht. Bij de vuilboom is het zelfs noodzakelijk om het meerdere keren te laten bevriezen voor het tot kiemkracht komt. Je kunt je dus nu al afvragen hoe dit in de toekomst met de klimaatverandering zal gaan. Het is denkbaar dat dit dan niet meer in Nederland kan plaatsvinden. Het is een sterke plant, goed beschermd tegen ziektes en vorstbestendig.
De bloeiperiode van de vuilboom is van mei tot september. De boom wordt ongeveer 5 meter hoog (regelmatig snoeien levert jong hout waarop weer nieuwe bloempjes bloeien).
In de volksgeneeskunde geldt vuilboomschors als een probaat afvoerend middel In de 16de eeuw werd het al aanbevolen tegen gal en lever-klachten. Tegen bleekzucht, koorts en aambeien.
In de huidige plantengeneeskunde wordt het gebruikt bij voorjaarsmoeheid (kuur) en bijvoorbeeld constipatie. Sporkehout is een vriendelijker naam van Vuilboom. Dat laatste heeft de boom te danken aan het eten van blaadjes en takken door de koeien die vervolgens diarree kregen en zichzelf vervuilden. (overlevering)
Tekst: Grietje Loof
Foto’s: Hero Moorlag
