December: Beuk – Fagus sylvatica
Ik heb wat met bomen. Soms zaag ik er eentje om, regelmatig gebruik ik het hout om een meubel te maken of om de resten van een houtzagerij in mijn speksteenkachel op te stoken. Maar het meest interessant aan bomen vind ik om ze vanuit zaad, noot of als zaailing op te kweken.
Het opkweken begon met pokhout, misschien wel de zwaarste houtsoort die er bestaat. In de jaren tachtig was ik voor een vakantie op Curaçao waar deze boom overal groeit. Veel stonden toen in allerlei stadia van bloei, van bloemknoppen tot het zetten van zaad. Onder een boom zag ik alleen geitenkeutels liggen, tenminste dat dacht ik. Immers de geiten liepen daar overal vrij rond en onder een boom is het goed schuilen tegen de zon. Bij nader inzien bleken die geitenkeutels het zaad te zijn van het pokhout. Het zaad heb ik mee naar huis genomen en in een bakje laten kiemen. Dat lukte prima en vele jaren heb ik een kleintje pokhout in mijn huiskamer gehad. Buiten kon niet, bij de geringste vorst legt het pokhout het loodje.
Inmiddels heb ik allerlei andere boomsoorten opgekweekt. Een greep uit mijn “collectie” zijn de johannesbroodboom, judasboom, pijnboom, walnoot, laurier, Californische cipres en mijn favoriete boom, de rode beuk.
Het is dus niet vreemd dat ik een rode beuk in mijn voortuin heb staan. Niet zo’n mooie en statige als op de bijgaande foto, genomen bij het landgoed Welgelegen in Koekange. Immers ik woon in een moderne woonwijk, dus ik snoei hem regelmatig. Daar kan de beuk overigens goed tegen, zolang je de gehele boomstam maar bedekt laat met overhangende takken. De bast van de beuk is namelijk gevoelig voor zonnebrand, dus een beuk hoog opsnoeien betekent vaak het einde van de boom.
Mijn rode beuk heeft een bijzondere reis achter de rug, die ik de lezers niet wil onthouden. Tijdens een vakantie in 1990 in Schotland verbleef ik in een prachtig landhuis, met enkele statige beuken langs de oprijlaan. Tussen de kiezelstenen op de oprijlaan stond een zaailing van een rode beuk. Die had daar toch geen overlevingskansen, dus vroeg ik de eigenaar of ik hem mocht meenemen.
De zaailing ging in een potje met potgrond mee naar Utrecht, waar ik toen woonde. Daar kwam de zaailing in een grotere pot, waar hij verder kon uitgroeien. In 1994 verhuisde ik naar Wigan in Noord-West Engeland, omdat mijn vrouw daar een baan had gekregen. Het inmiddels een meter hoge boompje verhuisde in zijn pot mee. Twee jaar heb ik daar gewoond, toen ging ik weer terug naar Nederland. De rode beuk ging uiteraard in zijn pot weer mee.
Ik kwam tijdelijk in de vakantiewoning van mijn schoonouders in Gasselte terecht, waar ik de rode beuk uit zijn pot kon verlossen. De vakantiewoning stond namelijk in een bosrijke omgeving, waar hij wel zou kunnen aarden. Na enkele omzwervingen in enkele huurwoningen in de provincie Groningen, kwam ik in Koekange terecht. In een eigen woning met een eigen tuin. De vakantiewoning was inmiddels verkocht, maar ik mocht van de nieuwe eigenaar de rode beuk uitgraven, waarna ik hem zijn definitieve plek in mijn voortuin kon geven.
Naast de grote sierwaarde van een beuk, is deze boom een onmisbaar element in een bosgebied. Het biedt voedsel en bescherming aan allerlei organismen. De beukennootjes dienen als voedsel voor allerlei vogels en zoogdieren. Zelfs de mens kan ze nuttigen. Echter wees daar niet te scheutig mee. Overmatig gebruik van beukennootjes kan lijden tot buikkrampen of bewusteloosheid. Dit komt door de chemische stof fagine. Niet door cyanide, waarvan men de beuk nog wel eens van beschuldigd.
Qua bescherming biedt de beuk gelegenheid om een nest in te bouwen. Een goed voorbeeld daarvan is de zwarte specht. Onze grootste specht heeft namelijk een voorkeur voor beuken om zijn nest in uit te hakken. Komt vooral door de gladde stam van de beuk, waardoor belagers lastiger bij zijn nest kunnen komen. De laatste tijd kom ik vaak in het hondenlosloopgebied van Boswachterij Ruinen. Daar bevindt zich een prachtige beukenlaan. Daar zie en hoor ik met enige regelmaat de zwarte specht. En in de dikke stammen van de beuk zitten meerdere van zijn nesten. Elke keer weer genieten, zowel van de specht als van de beuk.
Foto header: Rode beuk bij Landgoed Welgelegen in Koekange
Foto in tekst: Rode beuk in herfsttooi in mijn voortuin
Tekst en foto’s: Paul Mentink
