2024 02 Zingen, Aleid Offerhaus

In een gedicht over de liefde beschrijft Geoffrey Chaucer, een Engelse dichter uit de 14^de eeuw, hoe de wonderschone godin van de Natuur de vogels toespreekt en ze aanmoedigt om op Valentijnsdag hun metgezel te kiezen. Aan het einde sluiten alle vogels elkaar in de vleugels en zingen ze tot besluit nog een Frans liedje. Wie er precies zongen – mannen of vrouwen – vermeldt het gedicht niet.

De meeste mensen menen te weten dat alleen mannelijke vogels zingen. Mij verbaast die stelligheid waarmee wordt beweerd dat alleen mannen zingen. Het is al moeilijk om binnen een vogelsoort mannen en vrouwen te onderscheiden en als het dan lukt om vast te stellen dat het de man is die  zingt, dan wil dat nog niet zeggen dat de vrouw dat niet doet.

Het probleem is natuurlijk dat het meeste onderzoek naar vogelzang tot nu toe gedaan werd door mannen-ornithologen. Gelukkig zijn er nu onderzoekers die hebben aangetoond dat vrouwenvogels ook zingen. In meer dan de helft van de tot nu toe onderzochte vogelsoorten onderscheiden de vrouwen zich met een aparte zang.

(Zang)vogels kunnen zo prachtig zingen dankzij een orgaan dat ‘Syrinx’ heet. De Syrinx bevindt zich in de hals, waar zich ter hoogte van de overgang van de luchtpijp naar de bronchiën twee membranen bevinden die als de lucht erlangs strijkt kunnen gaan vibreren. Beide seksen beschikken over een syrinx. Bij sommige soorten is er een verschil in grootte, waardoor de man een ander geluid produceert dan een vrouw. Wij mensen moeten het doen met een strottenhoofd, waarmee we prachtig kunnen zingen, maar dat geen vibrerende membranen heeft, zodat we af en toe moeten ademhalen, een probleem dat zangvogels niet hebben. Wie heeft niet eens in de vroege ochtend of tegen de schemering de altijddurende zang van een merel  heeft gehoord? Wat sommige zangvogels ook kunnen, is met twee tonen tegelijk zingen omdat de spieren van de twee bronchiën zich onafhankelijk van elkaar kunnen aanspannen. Van Bach wordt verteld dat hij tweetonig kon zingen toen hij de baard in de keel kreeg. Als bij mensenjongens het schildkraakbeen onder invloed van testosteron gaat groeien worden de stembanden langer en lager. De spiergroei, die een beetje achter de fanfare aanloopt, zorgt ervoor dat zo’n stem overslaat. Vroeger werden sommige jongens gecastreerd om te voorkomen dat ze de baard in de keel kregen. De castraten van toen waren gevierde zangers. En natuurlijk zingen vrouwenvogels, nu wetenschappelijk bewezen gelukkig.

Aleid Offerhaus
Natuurgids IVN Amstelveen

Het is verboden deze column te dupliceren of te gebruiken zonder uitdrukkelijke toestemming van de schrijver/fotograaf/tekenaar.