2023 10 Van onkruid kan je leren, Aleid Offerhaus

Van onkruid kan je leren. Het is verstandiger dan alle mensen bij elkaar als het aankomt op aanpassing aan hetere zomers en nattere winters. De meeste balkon- en tuinplanten zijn bedoeld om naar te kijken, maar ze zijn zo ‘veredeld’, dat hun overdadige bloemenpracht ten koste gaat van hun overleving: ze produceren geen nectar en geen stuifmeel meer en leggen het loodje als ze ’s zomers geen water krijgen en ‘s winters niet binnen worden gezet. In het voorjaar is de straat bij mij om de hoek één grote bloemenzee van bloeiende sierkersen, maar het gezoem van bestuivende bijtjes zal je niet horen en ruiken doen ze ook al niet.  Ook het bloesempark wordt bevolkt door kersen waar geen kraak of smaak aan zit. De enige wezens die nog iets doen wat op bestuiving lijkt, zijn de mensen die zich vergapen aan de bloesem. Een oogstfeest van echte kersen was leuker geweest! De naam ‘onkruid’ is natuurlijk een aanfluiting. Hoe meer we proberen om onze omgeving naar onze hand te zetten, des te vervelender is het dat er desondanks planten (en dieren) zijn die zich daar niets van aan trekken en zo scheppen we ons eigen ongedierte en onkruid. Het bijzondere is natuurlijk dat het  meeste onkruid ooit aan de basis stond van onze voedselvoorziening. Melganzevoet was vroeger een belangrijk voedselgewas. Net als bij het verwante quinoa werden de zaadjes gegeten, vaak vermalen tot meel. Alle plaatsnamen die beginnen met ‘Mil’ waren hotspots voor de teelt van melganzevoet. Misschien hebben we zelfs ons woord voor meel aan haar te danken.

Uiteindelijk wilde ik een pleidooi voor stoepplantjes (fka onkruid) houden. Ondanks de pogingen van de gemeente  om straten ‘niet-gewenste-planten-vrij’ te houden, staat er gelukkig nog genoeg dat de moeite waard is om te bestuderen. Al dat ‘onkruid’ speelt bovendien een niet te onderschatten rol in het vasthouden van water, de opslag van CO2, het koel houden van de stad en voorkomt bovendien dat de grond te snel uitdroogt. Het is bewonderenswaardig goed in het zich aanpassen aan een veranderend klimaat en juist die eigenschappen zijn de moeite van het bestuderen waard. Het is ook een uitermate laagdrempelige manier om je in de botanie te bekwamen. Mocht u het nog niet weten: er is een wereldwijde stoepplantjesbeweging, die met stoepkrijt stoepplanten uit de anonimiteit haalt. Voor meer informatie kunt u kijken op https://hortusleiden.nl/onderwijs/stoepplantjes-1. Dus pak een krijtje en ga aan de slag!

Aleid Offerhaus
Natuurgids IVN Amstelveen

Het is verboden deze column te dupliceren of te gebruiken zonder uitdrukkelijke toestemming van de schrijver/fotograaf/tekenaar.