2023 04 De weldadige wilg, Aleid Offerhaus

De wilg in onze tuin is ooit begonnen als een tak in de grond en nu na jaren uitgegroeid tot een substantiële boom, die zo scheef staat dat het lijkt alsof ze ieder moment kan omvallen.

Op dit moment hangt de wilg vol met katjes, donzige bloeiwijzen (bloemen kan je ze niet echt noemen), die in dit geval alleen bestaan uit meeldraden. Wilgen zijn namelijk tweehuizig: ‘mannen’ en ‘vrouwen’ leven gescheiden. Als de zon schijnt is het een feest van insecten, die op het stuifmeel afkomen. Bladeren zijn er ook al, maar niet zo veel en zo groot dat ze de bloeiwijzen bedekken. Je moet het je bestuivers niet moeilijker maken dan nodig.

Niet alleen wilgen hebben katjes, ook populieren, tamme kastanjes, hazelaars en elzen hebben bloeiwijzen die zo heten en  met een beetje fantasie op kattenstaarten lijken. Dat de populieren en de wilgen tot dezelfde familie behoren en de tamme kastanjes, de hazelaars en de elzen weer tot andere is alleen te begrijpen als je naar de zaden  kijkt. Vergelijk kastanjes, hazelnoten en elzenpropjes met het gepluisde zaad van wilgen en populieren en je begrijpt meteen waarom ze geen familie van elkaar zijn.

Een uitgebloeide wilg zit vol met pluisjes, die doen denken aan die van de paardenbloem. Bij de wilg groeien de pluisjes uit de huid van het zaad en bij de paardenbloem komen ze uit de kelk voort van de lintbloemen, maar het effect is hetzelfde. Beide zijn uitermate geschikt om door de wind meegenomen te worden.  Onze wilg – de boswilg – is pluis in het kwadraat, want ze heeft nog blaadjes aan de voet van de meeldraden, die uitlopen in pluis, nog voordat hij zijn stuifmeel verschoten heeft.

De bast zit tjokvol salycilaat. De aspirine die u en ik af en toe slikken bevat een chemische variant van deze stof. Rond de twee wereldoorlogen werd – bij gebrek aan reguliere pijnstillers  – aftreksel van wilgenbast gebruikt, maar ook wilde runderen, paarden en herten weten de bast te vinden als dat nodig is.

Wilgen zijn niet voor de poes. Het zijn echte pioniers, die hun wortels niet omdraaien voor vorst, storm of overstroming. Ze vormen de ruggengraat van ons rivierenlandschap. Er zijn een tiental wilgensoorten in Nederland. In het  Jac.P. Thijssepark is dit jaar een amandelwilg aangeplant, die een prachtige kaneelkleur krijgt als ze eens in de drie jaar haar bast verliest. Ze is geplant als herinnering aan natuurgids Carla de Bruijn, die een jaar geleden overleed.

Aleid Offerhaus
Natuurgids IVN Amstelveen

Het is verboden deze column te dupliceren of te gebruiken zonder uitdrukkelijke toestemming van de schrijver/fotograaf/tekenaar.