Waar de zee ooit tekeerging

Flevoland heeft het wat saaie imago van rechte wegen en uitgestrekte akkers. De driedaagse IVN Trektocht laat zien dat dit onterecht is. Samen met IVN Natuurgids Geert Santhuizen, die de audiotour van deze route heeft ingesproken, gaan we op pad. Een stevige wandeling van vijftien kilometer door het Harderbos, langs de Kievitslanden en de Strandgaperbeek.

Vandaag staat een avontuurlijk deel van de nieuwe driedaagse IVN Trektocht in Flevoland op het programma. En de start is toepasselijk: bij het blotevoetenpad van recreatie- en zorgboerderij De Sternhof. Hier loop je onder een lijn die de voormalige zeespiegel visualiseert. We realiseren ons dat we op de oorspronkelijke bodem van de Zuiderzee lopen. Nog maar zeventig jaar geleden werd dit gebied leeggepompt en ontstond oostelijk Flevoland. We zijn nieuwsgierig naar de natuur die hier nog maar zo kort geleden is ontstaan.

Vox populi

Na een kopje koffie lopen we het Harderbos in. Hier werden in 1968 de eerste populieren geplant die inmiddels hoog boven ons uit torenen. De wind zorgt voor het kenmerkende ruisende geluid van de bladeren. De Romeinen vonden dit klinken als het geroezemoes van een plein vol mensen, oftewel ‘de stem van het volk’ (vox populi). Wat dan meteen de naam populier verklaart. De kalkrijke zeeklei blijkt een zeer voedzame bodem, want ook de essen, eiken en beuken in het Harderbos zijn dik. Omgevallen bomen mogen blijven liggen en bieden voedsel voor mossen, schimmels, paddenstoelen en insecten. Hier ontstaat nieuwe oernatuur.

Ingesponnen rupsjes

Op de open plekken in het bos worden we omringd door libellen en juffers en in de verte horen we de roep van de koekoek. In het Harderbos broeden meer dan zestig soorten vogels, ook bijzondere zangers zoals de wielewaal en nachtegaal kun je hier met een beetje geluk horen. Onderweg wijst Geert ons op kardinaalsmuts (Euonymus) die vanaf september prachtige rode bessen heeft in de vorm van, juist, een kardinaalsmuts. Wanneer wij er lopen, zijn deze bessen helaas nog niet te zien, maar zitten de struiken wel vol met ingesponnen rupsjes. Die zijn gek op het blad van de struik en kunnen hem zelfs helemaal kaal eten. Dat is echter geen probleem voor kardinaalsmuts. Hij heeft niet alleen bladgroenkorrels in het blad, maar ook in de stengels waardoor hij zonlicht kan blijven omzetten in energie om te groeien.

Natuurvriendelijke oevers

Langzaam lopen we het Harderbos weer uit en wandelen we nog een stukje langs de Hoge Dwarsvaart, waarvan Natuurmonumenten de steile kanten heeft omgevormd naar natuurvriendelijke oevers. Deze oevers lopen nu geleidelijk af en bieden ruimte voor oever- en waterplanten zoals moerasandijvie (Tephroseris palustris). Fijne plekken voor vissen om hun eitjes af te zetten. Ook kunnen otters en reeën nu makkelijker het water in en uit. Iets verderop, langs de Mosseltocht die net gebaggerd is, is het pad wat moeilijk begaanbaar en letten we vanzelf meer op waar we onze voeten neerzetten. Dat is maar goed ook, want de modder laat mooie diersporen zien. We zien afdrukken van reeën, hazen en zelfs een hele mooie otterprent in de opgedroogde klei. Sinds de otter in 2002 opnieuw in de Nederlandse natuur werd uitgezet, is hij met een opmars bezig. Momenteel zouden er zo’n 450 otters in ons land leven. Ondertussen blijven we ook speuren naar sporen van de bevers die veel voorkomen in dit gebied. We zien al wel wat ‘beverglijbanen’ (plekken die bevers gebruiken om van de kant het water in te glijden), maar voor hun kenmerkende knaagsporen moeten we nog even wachten. We steken de Karekietweg over en ja hoor, links van het pad zien we de eerste omgeknaagde boom.

Ecosysteembouwer

Met een lengte van zeventig tot honderd centimeter [exclusief staart] is de bever het grootste knaagdier van Europa. Met zijn superscherpe en knaloranje tanden kan hij bomen van wel een halve meter doorsnee doorknagen. Dat doet hij om bij het lekkere gedeelte van de boom te komen (de jonge twijgen en blaadjes, maar ook om bouwmateriaal voor zijn dammen en burchten te  verzamelen. De bever wordt ook wel een ecosysteembouwer genoemd. Door dammen te maken, bouwt hij zijn eigen beverparadijsje
waar ook veel andere dier- en plantensoorten van profiteren. De bevers hier stammen waarschijnlijk af van enkele in 1990 ontsnapte bevers uit het Natuurpark Lelystad. En ze voelen zich hier goed thuis! Inmiddels zijn er al meer dan 250 bevers in Flevoland.

Geen mens te zien

We vervolgen ons pad langs natuurgebied Kievitslanden. Een prachtig vochtig graslandgebied dat beheerd wordt met behulp van grote grazers. Een kudde koeien met kalfjes en een enorme stier komt nieuwsgierig op ons afgelopen. Gelukkig staat er een hek tussen ons in en blijven we elkaar van een afstandje bekijken. In het voorjaar staat het hier vol met pinksterbloemen en dotterbloemen. Een paradijs voor de kievit, graspieper en tureluur. En voor de weidebeekjuffer die vrolijk rondfladdert langs de oever van de Mosseltocht. Op dit soort stukjes komen we bijna geen mens tegen.

Strandgaperbeek

Na een overstapje komen we bij een kleine oase van bosjes, bloemrijk veld en meertjes met opnieuw verschillende door bevers omgeknaagde bomen. Hier begint ook onze eerste kennismaking met de Strandgaperbeek. Deze negen kilometer lange beek meandert door het landschap en voert kwelwater af. De beek is helder en van goede kwaliteit. De oevers worden begraasd door runderen en paarden en we lopen vandaag letterlijk in hun voetsporen. Het natuurlijk beheer van de beek zorgt ervoor dat er bijzondere planten voorkomen, waaronder rietorchis (Dactylorhiza majalis). Ook vliegen libelles en waterjuffers af en aan.

Moerasgebied

Vandaag is het droog, maar we kunnen ons voorstellen dat dit deel van de route in natte perioden moeilijk begaanbaar is. Dat geldt ook voor het pad van de Kievitslanden naar het vervolg van de Strandgaperbeek wat verderop. Omdat er niet overal gemaaid wordt, loop je hier door hoge begroeiing. Maar de beloning is des te groter. Na een bocht worden we opnieuw overvallen door de bijzondere schoonheid van dit gebied. Voor ons ligt een moerasgebied waar we de Strandgaperbeek opnieuw ontmoeten. Op het moment dat wij er zijn, aan het begin van de zomer, ziet het felgeel van de boterbloemen afgewisseld met witte madeliefjes. Zwanen en kuifeenden zwemmen in het water. Een groepje spreeuwen vliegt op wanneer we door bosjes met rode kornoelje lopen.

Duimpjes omhoog

Deze wandeltocht blijft ons steeds verrassen en het houdt nog niet op. Na een meegebracht broodje en kopje koffie wandelen we verder langs het grootste zonnepanelenpark van  Flevoland. We duiken een laatste stukje bos in en wandelen richting de dijk van het Veluwemeer. Boven op de dijk staat het standbeeld voor Prima Mensen. Opgericht als tegenhanger van alle vluchtige likes op internet. Dit monument in de vorm van een ster met twee duimpjes omhoog staat er voor iedereen die wel even in het zonnetje mag staan. We bekijken de namen van mensen die genomineerd zijn en bedenken wie wij zelf zouden willen nomineren. Een mooi initiatief! Via de dijk met beschutte strandjes langs het Veluwemeer lopen we naar het eindpunt. Deze wandeling over de bodem van de voormalige Zuiderzee heeft ons enorm verrast. Het is echt een wandeling waar je de tijd voor moet nemen. Het is letterlijk ‘van de gebaande paden af’ en toont een bijzonder rijk stukje Flevoland.

IVN Trektochten

Om bijzondere natuurervaringen op te doen, hoef je het land niet uit. Die beleef je gewoon in Nederland met de IVN Trektochten, bijzondere meerdaagse routes. Lokale vrijwilligers hebben hun favoriete paden met elkaar verbonden zodat jij over de smalste paadjes en door verstilde natuur de omgeving kunt ontdekken. Pauzeren en overnachten kan bij de Gastheren van het Landschap. Zij volgden een cursus bij IVN en weten je daardoor alles over de omliggende natuur te vertellen. Meer weten?

Bekijk de trektocht

Tekst: Lidewij Disbergen

Foto’s: Esther Dol

Dit artikel verscheen eerder in Buitenleven Magazine, editie september 2023.