2018 05 De teek, Gert-Jan Roebersen
Onlangs was het in het nieuws: steeds meer mensen krijgen de ziekte van Lyme, viermaal zoveel als 20 jaar geleden. Deze ziekte kan worden overgebracht door de teek, een venijnig klein bloedzuigertje. Gelukkig worden lang niet alle mensen die gebeten zijn ziek. Wat is die teek voor een beest, en hoe kun je je ertegen beschermen?
Honden en mensen
Als tiener had ik een hond die nogal ondeugend was. Als hij de kans kreeg ontsnapte hij uit huis. Als hij na lange omzwervingen hij weer terugkwam zat hij vaak onder de teken. Ik probeerde ze weg te halen, maar meestal was er geen beginnen aan. Als ik de teek probeerde te pakken met een pincet begon de hond te grommen en naar mij te bijten. Dan kregen de teken dus de kans om zich vol bloed te zuigen, waarna zij zich lieten vallen. De hond was doodsbang voor die opgezwollen teken en bleef ver uit hun buurt, hoewel de volgezogen teken hem geen kwaad meer konden doen. Als zij in leven zouden zijn gebleven, zouden ze eieren zijn gaan leggen.
Dat teken ook mensen kunnen bijten had ik toen nog niet gemerkt. Maar later kregen wij ze zelf ook. Toen wij op een warme dag langs een ‘leuk’ wandelpad door hoog gras liepen, hadden mijn vrouw en ik allebei zelfs enkele teken te pakken.
Verschijningsvormen
De teek is een geleedpotig, spinachtig diertje, een soort zakje met kop en pootjes. Hij doorloopt de levensstadia ei, larve, nimf en volwassen teek. Behalve het ei zuigt elke vorm bloed en gaat daarna over in het volgend stadium. De larve zit meestal op kleine gastheren, zoals muizen en vogels. De nimf en de volwassen teek belagen grotere dieren, zoals herten, zwijnen, schapen en de mens. Het volwassen vrouwtje paart met het mannetje, zwelt op door bloed te zuigen, laat zich vallen en gaat later meer dan 1000 eieren leggen.
Verspreiding en gevaren
Teken kunnen het hele jaar bijten, maar ze zijn het actiefst van april tot september. Zij komen vooral voor op de Veluwe, in de duinen en het oosten van ons land. Voor zover bekend zijn er nu veel meer teken dan 50 jaar geleden. Zij zitten in lage struiken en op grasstengels, en stappen over op een gastheer die langskomt.
Tegenwoordig zijn ook veel teken, ongeveer een op de vijf, besmet met de Borrelia-bacterie, die de ziekte van Lyme kan veroorzaken. Vroeger sprak men van de ‘boswachters-ziekte’, maar deze term is misleidend: bij een wandeling in een natuurgebied, een stadspark en zelfs in uw eigen tuin kunt u een tekenbeet oplopen. Een Borrelia-besmetting is soms herkenbaar aan een rode ring om de beetplek, die na enkele weken optreedt. Tijdige behandeling met antibiotica kan zorgen voor genezing, maar een klein deel van de besmette mensen blijft gezondheidsproblemen houden.
Verwijderen
Het is dus zaak na elke activiteit in de buitenlucht te controleren op teken. Zij kunnen overal op het lichaam zitten, maar kruipen bij voorkeur naar huidplooien zoals oksels of liezen. Het is belangrijk om een teek zo spoedig mogelijk te verwijderen; dan is de kans op besmetting het kleinst. Vroeger verdoofde ik de teek met alcohol om haar gemakkelijk te kunnen lostrekken, maar dat is af te raden omdat de teek dan haar maaginhoud met bacteriën en al loost. Ik beschik intussen over een assortiment aan tekentangen, maar veel van die tangen zijn niet handig: je krijgt ze niet goed om de teek heen of het gaatje is te groot voor een nimf. Totnogtoe heb ik de beste ervaringen met de tekenlepel of de tekenpas, die je om de teek heen schuift, waarna je haar kunt lostrekken. De tekenpas is gratis verkrijgbaar bij Landschap Noord-Holland. Op tekenradar.nl is veel informatie te vinden, en daar kunt u melden wanneer u door een teek bent gebeten.
Gert-Jan Roebersen
Natuurgids IVN Amstelveen
Het is verboden deze column te dupliceren of te gebruiken zonder uitdrukkelijke toestemming van de schrijver/fotograaf/tekena(a)res.
