2017 01 Paranoten, Aleid Offerhaus

Wie wel eens een paranootje heeft meegepikt – in de extra gevulde muesli of vermomd als borrelnootje – zal zich er misschien niet van bewust zijn geweest, maar achter dat nootje gaat een heuse boom schuil. En niet zo maar eentje, maar een enorme tropische woudreus. We hebben ze hier ook hoor, notenbomen: Walnoten, hazelaars en zelfs hazelbomen, die doorgaan onder de naam ‘Turkse hazelaar’, maar dat is het dan ook wel. Niet dat het nodig is om ons kikkerlandje met het soortenrijk tropische regenwoud te vergelijken, want wij hebben Zeekraal en dat hebben zij dan weer niet.

De paranoot is het zaad van een boom, die zich weigert te conformeren. Er zijn genoeg pogingen gedaan om hem te domesticeren, maar zonder een bepaalde schimmel doet hij het gewoon niet. Er is geen kweker die er in geslaagd is om de paranotenboom in productie te brengen. Bovendien wordt de boom met een beetje goeie wil 50 meter en dat is geen boom die je in je kas wil hebben. De noten die wij eten zijn dus echte scharrelnoten, in het wild verzameld door de mensen van wie het bos is.

Toen wij 16 jaar geleden Turfschip op kwamen rijden op zoek naar een huis, zag ik een boom, die zo’n indruk op mij maakte dat ik eigenlijk al voordat we het huis gezien hadden bedacht had dat ik hier wilde wonen, bij die boom, op Turfschip.

Het is natuurlijk geen tropische woudreus die daar staat , maar een prachtige, solitaire Populier uit, ja wel, de familie der Wilgen. Hij staat daar vermoedelijk al van voordat Waardhuizen gebouwd werd: trots, stoer en zelfstandig. Wie hem nu nog niet gezien heeft, zal er straks ook geen oog voor hebben, maar wie hem wel op zijn netvlies heeft staan ziet dat hij een duidelijke functie heeft. Hij staat daar om bewoners en bezoekers te verwelkomen. Vergis je niet: populieren worden al sinds jaar en dag aangeplant als windsingels. De boom waait met alle winden mee, zodat bij storm en wind, andere bomen omvallen, maar hij niet. Waar het bladsteeltje aan de tak vast zit, zie je een verdikking – een soort scharnier – die de blaadjes wendbaar maakt en de boom als een schip in staat stelt met al zijn populierenblaadjes zijn zeilen bij te zetten. Populierenblad bestaat overigens ook, een prachtige nachtvlinder, zeldzaam, maar met handen en voeten aan de Ratelpopulier gebonden.

Op Turfschip waait een gure wind. Waar de paranotenboom gezegend is met een dosis onverzettelijkheid en economisch nut, moet deze populier het zonder doen. Hij is in de ogen van sommigen een verkeerd geplaatst windscherm en heeft geen toegevoegde waarde voor zijn omgeving. Op de plek waar hij nu staat gaat gebouwd worden en dan houdt alles op. Maar mijn keel zit dicht: natuurlijk door toedoen van de vierkante kilometers die er per dag aan tropisch regenwoud worden gekapt, maar ook en vooral door die ene boom die decennia lang over Turfschip gewaakt heeft en nu geveld wordt.

Het oogsten van paranoten is overigens niet ongevaarlijk, omdat het houten omhulsel van de noten een doorsnee van 10 cm heeft. Krijg je die op je kop, dan kan je waarschijnlijk voorlopig geen paranoot meer zien.

In mijn fantasie is onze populier vervangen door een Cannonballtree – het grotere zusje van de paranotenboom – waarvan de vruchten nog groter (Ø 25 cm) en zwaarder zijn.

Aleid Offerhaus
Natuurgids IVN Amstelveen

Het is verboden deze column te dupliceren of te gebruiken zonder uitdrukkelijke toestemming van de schrijver/fotograaf/tekena(a)res.