Groeneveld
Kasteel Groeneveld, buitenplaats tussen stad en land, is ontstaan begin 18e eeuw. Een aantal lange wandel- en fietsroutes komt langs het kasteel. Ook liefhebbers van korte wandelingen komen aan hun trekken. Behalve uitgestrekt park en een mooi landhuis, beschikt het landgoed over bos, boerderijen en weiland.
Het kasteel en bijbehorend landgoed is open voor publiek. Er zijn regelmatig tentoonstellingen voor volwassenen en kinderen.
Ligging
Kasteel Groeneveld ligt in de gemeente Baarn. Tegen boswachterij De Vuursche aan maar ook dichtbij de polders van de Eem. Het landgoed ligt dus op de grens van nat en droog.
Dit was vrijwel altijd het geval bij landgoederen. Vervoer van goederen en personen vond in de 18e eeuw voornamelijk plaats via het water. De vroegere Amsterdamse eigenaren kwamen in mei via het IJ, de Zuiderzee en de Eem naar hun buitenverblijf en in september gingen zij via het water weer terug. Ook was er water in de buurt nodig voor de waterpartijen in de tuin. Voor akker- en bosbouw had men echter droge grond nodig.
Hoe komt u er?
Kasteel Groeneveld staat aan het begin van de Amsterdamsestraatweg in Baarn. Bij de ingang van het landgoed is een ruime, gratis parkeerplaats.
Eten en drinken
Grand Café Groeneveld in het Koetshuis.
Honden
Mogen op de meeste plekken los lopen.
Wandelpaden
Poëziebosroute
Wandeling over het landgoed Groeneveld. Ga op zoek naar de 9 poëziepaaltjes die langs de route staan. Op ieder paaltje staat een regel van een gedicht van René Vos. Als u alle zinnen hebt verzameld, is het gedicht compleet. De route van 1,3 km is toegankelijk voor rolstoelen.
Wandelroute Engelse park
Wandeling over het landgoed met zijn imposante boompartijen en vijvers. Lengte: 4,5 km
Boswachterspad Groeneveld
Wandel langs de moestuin, appelbomen in de boomgaard en ontdek de vogels in de toppen van de honderd jaar oude bomen.
Start: Kasteel Groeneveld Groeneveld
Lengte: 6 kilometer. Markering: rood
Andere wandelingen en speurtochten voor kinderen: zie de website van Staatsbosbeheer
Er worden ook activiteiten voor schoolklassen georganiseerd.
Eigenaar
Tot 1940 was Kasteel Groeneveld particulier bezit. Huis en landgoed zijn vaak van eigenaar veranderd. Sommige eigenaren voerden ingrijpende veranderingen aan het huis of aan de tuin door.
Het beheer van de historische buitenplaats Groeneveld met het landgoed en het kasteel is nu in handen van Staatsbosbeheer.
Omvang
Landgoed Groeneveld heeft een oppervlakte van ongeveer 130 hectare.
Verklaring naam
Groeneveld was in de 18e eeuw een populaire naam voor landgoederen. Er zijn meer landgoederen geweest met deze naam onder andere bij Leiden.
Eén ding is zeker: er heeft nooit een familie Groeneveld op het landgoed gewoond. De naam zal dus wel verwijzen naar het mooie groene grasland van de polder, waar men vanuit het huis op keek.
De naam Kasteel Groeneveld is vreemd: een kasteel heeft kantelen en een ophaalbrug. En Kasteel Groeneveld is duidelijk een landhuis. Toen Groeneveld gebouwd werd was Baarn een boerengehucht. Waarschijnlijk vonden de eenvoudige inwoners van Baarn het nieuwe huis zo groot dat ze het ‘kasteel’ noemden.
Geschiedenis
Halverwege de 17de eeuw ontwikkelde zich een nieuwe trend. Door de toenemende welvaart in de Republiek – onder meer door de overzeese handel van de VOC – kwamen er steeds meer rijke stedelingen, die zich een zomerhuis konden veroorloven. In de provincie Utrecht bouwen – voornamelijk Amsterdamse – kooplieden aantrekkelijke buitenplaatsen langs de Vecht en rond de steden Utrecht en Amersfoort .
Ook op Kasteel Groeneveld hebben veel Amsterdamse kooplieden en speculanten gewoond. Maar het begon met een gevluchte zuiderling.
Marcus Mamuchet – zoon uit een koperslagersfamilie – kocht rond 1696 een stuk grond bij Baarn waarop hij een buitenplaats bouwde. De tuin liet hij aanleggen in de Franse, formele stijl.
Mamuchet stier kinderloos in 1730 en zijn nichten verkochten het landgoed. Hierna was er een reeks eigenaren die elk hun stempel op het landgoed drukten. Niet alleen het huis, maar ook de tuin onderging veranderingen. De strakke Franse, formele tuin (symmetrie, rechte lijnen en geometrische vlakken) veranderde in een speelse Engelse landschapstuin.
In de loop der tijd werd de gehele tuin een landschapspark. Kronkelende beken, slingerpaden, bruggetjes, heuvels, vijvers en verrassende doorkijkjes spelen staan nu centraal. Van de oorspronkelijke strakke, Franse tuin blijven alleen de zichtas (de oprijlaan) en dwarsas voor het huis bewaard.
Rond 1900 raakten het huis en park in verval. In 1938 is het park in bezit gekomen van Staatsbosbeheer. Twee jaar later ook landgoed Groeneveld.
Wat kunt u in dit gebied verwachten?
In de buurt van de ijskelder, Liriondendrons of tulpenbomen, meer dan 100 jaar oud. Het bijzondere is dat de tulpenbomen hier een bos vormen. Meestal staan de bomen alleen. Doordat de bomen op Groeneveld in een grote groep bij elkaar staan, zijn ze enorm groot geworden. De ‘tulpen’ zijn daardoor alleen te zien als ze op de grond zijn gevallen.
Verder: moerascypres, varenbeuk, treurbeuk, lindes, eiken vergroeid met beuken (vaak geplant voor een speciale gelegenheid zoals een huwelijk).
In de zomer: veel waterplanten en exoten.
Langs waterpartijen: oeverzegge, hoge cyperzegge.
Bij de Wijnberg: koningsvaren, groeit langzaam en kan meer dan 100 jaar worden. In de Drakenburger Grift, die voor de aanvoer van het water op het landgoed zorgt: drijvend fonteinkruid.
Langs de Ravensteinselaan: waterviolier en moeraswalstro in de sloot.
Onder eiken komt hengel voor, een saprofyt (een organisme dat leeft van de resten van dode organismen) op oa. eikenwortels.
In de herfst: mooi verkleurde bomen te zien en veel paddenstoelen.
Op beuken zijn enorme warrelknoesten te vinden. Warrelknoesten, ontstaan door woekergroei van slapende knoppen langs de stam van een boom. Dit komt door een infectie, een bacterie of een insect. Het harde hout van de warrelknoest wordt in plakken gezaagd gebruikt als decoratieve inleg in kleine houten tafeltjes.
Wat betreft de paddenstoelen: veel porceleinzwammen en witte bultzwam op beuken.
In de winter: mooi jaargetijde om de bomen te bekijken.
Loofbomen: beuk (oa mooie alleenstaande rode beuken), zomereik, tamme kastanje, haagbeuk, linde, Amerikaanse eik, acacia en es in natte gedeelte.
Ga ook eens naar de Wijnberg:
Het is niet precies duidelijk hoe deze berg aan zijn naam komt. Eén versie verhaalt dat landarbeiders in de winter de vijver moesten graven. Van het zand afkomstig uit de vijver werd de Wijnberg gemaakt. Dit werk was zo zwaar dat de arbeiders dagelijks iets extra’s kregen: een kruikje wijn.
Fauna
Door verschillende landschappen op het landgoed zijn zeker 40 verschillende broedvogels, bv de appelvink, boomklever, boomkruiper, grote bonte specht, groene specht, groenling, holenduiven, roodborsttapuit, putter, vink en de ijsvogel.
Ook de roep van de goudvink is er gehoord.
Een exotische verschijning in Groeneveld: de mandarijneend, een eend die oorspronkelijk alleen in Oost-Azië voorkwam. Het mannetje heeft oranje bakkebaarden en 2 opstaande oranje veren boven het achterlijf. De borst is paars en de flanken zijn oranjebruin. De vrouwtjes zijn grijsbruin met maar een kleine wenkbrauwstreep en gevlekte flanken. De vogels broeden sinds de jaren ’90 ook in Nederland. (bron: Vogelbescherming Nederland)
Bosuilen. De bosuilen zijn gek op de holle bomen. Ideaal om nesten in te maken. Bovendien houden uilen niet van bossen vol bomen. Ze hebben ruimte nodig en daar voldoet het gebied rond Kasteel Groeneveld aan.
Ook een kolonie van blauwe reigers in hoge beuken in het park.
In februari zitten de reigers al op het nest te broeden. Soms met ijs op hun snavel. Het nest met 3 – 5 blauwgroene eieren wordt door beide ouders bebroed. De jongen worden vanuit de maag gevoed. De reigers voeden zich voornamelijk met waterdieren uit de nabijgelegen Eempolder. Ook mollen en ringslangen behoren tot hun menu.
Vleermuizen: grootoor-vleermuizen, baardvleermuis en dwergvleermuis overwinteren in de ijskelder.
Regelmatig gesignaleerd: zwemmende ringslangen.
Ook schijnen er dassen te leven op landgoed Groeneveld en aangrenzende gebieden.
Meer informatie
Voor actuele informatie, kijk op de site van Kasteel Groeneveld of Wikipedia.
Een boekje over de geschiedenis van het kasteel wordt in de winkel van Kasteel Groeneveld verkocht.
Mandarijneendjes (man links en vrouw rechts): foto Gertjan Hooijer
