Bijdrage van Veen en Bos tijdens de Tweede Wereldoorlog 

In het bos bij Nieuwlande werd een wandel excursie georganiseerd tijdens de Nacht van de Nacht waar ik me voor opgegeven heb. De Nacht van de Nacht maakt bewust wat voor inpakt verlichting heeft op het leven van nachtdieren. 

De gids vertelde bij de start van de wandeling wat over het veen en omgeving. Het was ’s avonds 28 oktober volle maan dus er lag een lichtgloed over het veengebied. Na een minuut of tien gingen we onder leiding het donkere bos in. Omdat de bladeren het maanlicht tegenhielden was het best spannend. We liepen over een glibberig smal paadje voorzichtig via paaltjes en plankjes over watertjes, van de ene naar de andere kant. De wat grotere mensen moesten extra voorzichtig zijn en goed opletten om op tijd te bukken voor dikke takken van bomen. Bij elke stop werd er een waargebeurd verhaal verteld wat er zich in dit bos en deze omgeving heeft afgespeeld tijdens de 2e WO. En uitgelegd waarom juist dit gebied zo aantrekkelijk was om Joodse en andere onderduikers te verbergen. Super riskant zo vlakbij de Duitse grens zou je denken. 

Toch bleek juist het veen met al zijn watertjes ertussen en het enorme gespreide gebied waar de boerderijen ver uit elkaar lagen en aangrenzend het bos, juist een geweldige plek. Er was maar één toegangs weg en de inwoners van Nieuwlande zagen van te voren de Duitse soldaten al van heinde en ver aankomen. Daarnaast was er in die tijd nog niet veel elektrische verlichting. Als de eerste boerderij het licht uitdeed kregen de andere boerderijen ook geen stroom meer. In die tijd was men ook verplicht om ’s avonds de ramen te verduisteren ivm luchtaanvallen van de geallieerden. Buiten was het extra donker alleen de maan en sterren hielpen een klein beetje. Voor de verzetsmensen ideaal, dan konden ze ongezien mensen op de fiets vervoeren. Die werden opgehaald vanaf het treinstation Hoogeveen waarna ze met hun koffertje achterop de bagagedrager het veengebied ingebracht werden op weg naar het onderduikadres. 

De twee mannen die de nachtelijke tripjes op en neer maakte kende de paadjes wel dromen. Dat moest natuurlijk wel met al die smalle planken over de slootjes waar ze over moesten in het donker door weer en wind. En dan alsmaar op je qui-vive zijn of de kust wel veilig is. Ze reden meerdere ritten op een avond, als de eerste onderduikers afgezet waren gingen ze nogmaals andere in nood ophalen om maar zoveel mogelijk mensen te helpen. Werd het te gevaarlijk of laat of was er nog geen onderduikadres voorhanden, dan werden ze ondergebracht in een van de onderduikers holen in het bos.

Het hol wat ik bezocht heb was pal achter de weg waar het bos begon. Vlakbij een sloot of greppel was een tunnel gegraven. Die was best smal en lang en kwam uit op een wat grotere ronde ruimte waar wel wat mensen onder de grond de nacht door konden brengen. In het hol waren wat dekens en een lampje. De bovenkant en de ingang was goed afgedekt met bladeren en takken, gras en mos, eigenlijk geheel van het zicht onttrokken. ’s Nachts kwam de weduwe van de dichtstbijzijnde woning eten voor de mensen brengen. Wat een lef, zelf had ze ook nog een stel kleine kinderen en een joods meisje in haar huis.

Het is heel indrukwekkend om dit hol in het bos te zien en wat ongelofelijk dat het nooit ontdekt is. Nu is er een paadje in het bos aangelegd langs het hol maar in die tijd was dat er nog niet. De gids vertelde dat de Duitse soldaten het niet prettig vonden om een vreemd veenmoeras in te gaan en een aansluitend bos waar je ook niets kon zien. Het veen en het bos hebben zo bijgedragen om veel mensen te redden uit de handen van de Duitsers. Met grote dank aan de verzetshelden o.a. Johannes Post en alle andere dappere mensen die hun eigen leven riskeerde en hun gebied goed kende.

Er werd natuurlijk nog veel meer verteld dus is u interesse gewekt, dan raad ik aan volgend jaar deze nachtwandeling te doen. Ook kunt u aan de excursie overdag deelnemen als u geen jaar wilt wachten. Er zijn op onderstaande website ook mooie wandel en fietsroutes uitgezet in dit historisch bijzondere gebied.

Ik vond het de moeite waard en ga zeker een keertje terug om dan het onderduikersmuseum De duikelaar   in Nieuwlande te bezoeken.

Willy van Houte