Mahonia alias Berberis
Natuurweetje gepubliceerd op 9 juni 2020
De bloei van de Mahonia is al weer enige tijd voorbij. De vruchten zijn gevormd na de bestuiving van de dichte trossen gele bolvormige bloemen door dikke zwaar vliegende hommels. Eerst waren ze nog even groen maar al snel kregen de langwerpige vitamine C rijke vruchten een gematteerde lichtblauwe oppervlakte. Ongeveer de kleur en vorm van een tros onrijpe blauwe druiven. Vandaar ook dat de “State Flower” van de westelijke staat Oregon in de VS daar de naam “Oregon grape” heeft gekregen ook al hebben de families Berberidaceae en Vitaceae (Druif) niets met elkaar gemeen.
De altijdgroene mahoniaplant groeit vooral als ondergroei in Douglasbossen en werd rond 1800 door de Schots-Amerikaanse botanicus McMahon in Engeland geïntroduceerd. Aanvankelijk tuin- en parkplant wist de Mahonia al snel te ontsnappen en is nu nog steeds verwilderd in gelijke leefomstandigheden aan te treffen. Lijsterachtigen zorgen met hun mest dan wel voor verspreiding van de smakelijke en aantrekkelijke vruchten. Voor hen zijn de zaden met hun harde pitten niet giftig. Voor menselijke consumptie kan wel van het vruchtvlees jam gemaakt worden.
De meestal lage planten hebben taaie takken en uitlopers. De stugge ovale bladeren, die van lichter groen donkerder en glanzend worden, blijven het jaar door zitten. Hun randen zijn rondom voorzien van puntige vraat afweerders. In de winter rollen de bladeren wat op en worden bruinachtig. De 3-4 tallige bloem met twee rijen bloemdekbladen met honingklieren bevat 6 meeldraden en draagt een specifieke zware geur.
De Mahonia aquifolium (“scherp gepunt blad”) werd ook wel Berberis aquifolium genoemd. Met die naam werd duidelijker naar de verwantschap met Berberis soorten verwezen. Het naaste familielid de Berberis vulgaris (“gewone”) heeft met de vorm van de rode lange vruchten en de gele bolvormige bloemen nog de meeste gelijkenis. De bloei is een maand later minstens en niet in dichte trossen maar in langere losse rode zure hangers aan gebogen lange takken. Het is ook een enkele meters hoge struik met eerst recht staande takken met geel hout. Later buigen deze boogvormig over. Er zijn bovendien heel andere spatelvormige lichtgroene bladeren met korte stelen in groepjes. Bovendien zijn er scherpgepunte bladdoorns en ver voortwoekerende wortels die voor jonge struiken kunnen zorgen. Vogels houden ook hier van de vruchten.
Omdat de Berberisvariant, de uit Japan afkomstige Berberis Thunbergii, niet als gastplant kan fungeren voor graanroest schimmel, wordt die soort nu aangeplant als sierheester.
Dan is er ook nog een later uit China afkomstige Berberis aggregata (“bijgevoegd”) met kleine trosjes bloempjes en gladrandig klein bijna rond blad. Die is vanwege het dragen van 3-puntige bladdoorns veel in gebruik als haag in en om siertuinen. Een groene en een roserode variant zijn daarvoor in gebruik. Ook hier zijn de langwerpige vruchten wrangzuur en giftig.
Snoei van hagen kan lekke fietsbanden opleveren.
Jan van Twisk,
Waalre, 1-6-2020
