Landschap
Het beekdal
Natuurweetje gepubliceerd op 31 maart 2020
De uitbraak van een levens bedreigend gemuteerd virus is de zoveelste ramp voor de mensheid. Het zal ook niet de laatste zijn na de talloze voorgangers van pandemieën in het verleden. Maar ook veel bedreigingen van andere aard zijn in de geschiedenis te vinden. Neem maar de droogte perioden die de oogsten verhinderen. Enorme stormen vanuit zee en op het land richten plaatselijk vaak grote vernielingen aan. Ook zijn daar de overstromingen die door overdadige regenval veroorzaakt worden. Daarbij kan vooral in rivier- en beekdalen veel schade aangericht worden. Dan blijkt bovendien dat mensen zelf dikwijls medeoorzaak zijn aan de ernst van de schade.
Neem bijvoorbeeld schade door overstromingen in rivier- en beekdalen. Verstoringen aangericht in de voorbije eeuwen van een vrije loop van onverwachte watermassa’s hebben daartoe veel bijgedragen. In gebruik nemen van de dalbodem voor diverse agrarische doeleinden veroorzaakt zeker belemmering van vrije waterafvoer. Ook bouw van wegen, huizen en andere optrekken werkt verstorend evenals het aanleggen van bedijkingen waarmee versmalling van het dalprofiel vaak bedoeld en onbedoeld plaats vond. Kanalisatie met rechttrekken van het stroombed voor verbeterde en versnelde afvoer bleek ook rampzalig.
Door schade en schande wijs geworden is er meer het begrip gegroeid dat zoveel mogelijk de door menselijk ingrijpen veroorzaakte belemmeringen in de natuurlijke waterafvoer in beek en rivier verwijderd moeten worden. Waar mogelijk althans. Bovendien wordt hier en daar door het inrichten van opvangbekkens in aangrenzend gebied nog extra ruimte gecreëerd. Dit houdt tegelijk in dat voor de aan het water vrij gegeven gebieden een nieuwe bestemming gegeven moet worden. Terug naar een meer natuurlijke bestemming ligt dus voor de hand. In het hele gebied dat tot het geologisch gevormde beek- of rivierdal behoort. Mogelijk zelfs nog daarbuiten in een wat ruimer gebied voor de opvang van lokale tijdelijke overschotten.
Een goede hulp bij het bepalen van de noodzakelijke omvang van het betreffende gebied is natuurlijk de plattegrond van oude kaarten. Vooral de geologische kaart van het natuurlijke dalverloop is belangrijk. Een aardig hulpmiddel daarbij kan de fotografische vastlegging bieden van recente overdadige regenval met als gevolg overstromingen. Dan is goed te zien waar het water zich maximaal heen beweegt en verzamelt. En waar het overtollige water zich bij de afvloeiing nog het langste handhaaft.
Lokale beken en hun stroomgebieden bieden hiervoor hun gratis hulp aan. Helikopters en nu drones kunnen daarnaast goede overzichten vastleggen. Een bedijkte rivier elders in het land kan daarbij tijdelijk nog een aardige extra steun geven aan de gedachtenvorming.
Jan van Twisk,
Waalre, 30-3-2020
