Bladverkleuring
Natuurweetje gepubliceerd op 28 oktober 2016
De herfst is nu toch duidelijk bezig de natuur voor te bereiden op de komende winter. Alles wat leeft en groeit moet aangepast worden aan vrieskoude en sneeuw. Ook voedselschaarste en gebrek aan water zijn oorzaak voor het veranderingsproces. Veel planten en dieren gaan daarvoor in een stadium van winterrust over. Alle lichaamsprocessen worden in een soort ruststand gebracht. Dieren verstoppen zich in een beschermende omgeving. Ook kunnen ze daar in een toestand van winterrust of zelfs winterslaap overgaan. Planten laten hun blad vallen en bewaren voedingsstoffen voor de komende lente. De waterkringloop wordt sterk verminderd vanwege het gevaar van bevriezen. Wegtrekken zoals veel vogelsoorten doen net als verschillende zoogdieren is voor velen geen oplossing. Dan maar een extra dikke haarvacht en verandering van menu. Veel vogels doen dat ook door in het najaar een nieuw verenpak aan te trekken en ander voedsel te gaan zoeken.
Planten kunnen zich niet verplaatsen. Vandaar veelal die bladval en rust in de huishouding. Sommige soorten houden het op het bewaren van aangepaste bladvormen. De altijd groene naalden (spar, taxus) en dikke met was bedekte (hulst, klimop) bladeren laten dat zien. Maar ook de grasachtigen kunnen de winter met hun blad doorstaan. In tuin, park, veld en bos zijn daarvan diverse voorbeelden te vinden.
Verkleurend Chionanthus-blad
De bladval is altijd weer een boeiend gebeuren. Voor de mens wel met overlast en ergernis. Maar ook met schitterende effecten die tegenwoordig vele fraaie foto’s in krant en tijdschrift opleveren. De verkleuring vooral wekt veel belangstelling op en kan op veel verschillende manieren verlopen. Vaak is het alleen maar het loslaten van de bladsteel en het nog groene blad dwarrelt naar beneden. Soms verkleurt het blad naar bruin en wordt dor voordat het losgelaten wordt. Bij de beukenhaag verkleurt het blad wel via geel naar oranje en bruin maar wordt nog tot ver in het voorjaar vastgehouden. Eik doet dat soms ook wel enigszins. Maar andere bomen en struiken laten ieder op eigen manier zien dat er prachtige kleuren in het blad kunnen optreden, veroorzaakt door verschillende chemische processen en mechanismen.
Het blad van de toverhazelaar bijvoorbeeld begint aan de rand geel te worden om vervolgens om te krullen. Bij een kersenboom is duidelijk te zien dat de bladeren niet even oud zijn. Ze ontstaan na elkaar en ze verkleuren ook na elkaar om daarna af te vallen. De blauwe bes vertoont rood en blauw worden van alle bladeren tegelijk. Het lichtgroene blad van een sierstruik begint helemaal geel te worden maar houdt nog lang een groene centrale bladnerf. Het roodbruine blad van een japanse sieresdoorn krijgt een steeds diepere roodbruine tint om tenslotte vuurrood te worden voordat het losgelaten wordt. De liquidambarboom kan prachtige kleuren voor het blad produceren maar ieder jaar is het weer verschillend. Soms valt het blad al groen af, maar het kan ook geel of oranje of zelfs rood worden voordat het tenslotte de grond bereikt.
Zo is het ieder jaar weer afwachten hoe het proces van de bladval rondom verlopen zal. Het basisbeginsel is altijd wel hetzelfde maar de weg waarlangs het verloopt is vaak verschillend.
Jan van Twisk, Waalre 27-10-2016
Kijk hier voor meer foto’s (voor de naam van de afgebeelde plant: klik op een foto in het album).