Zo brengt een (mini-)vijver leven in je tuin

Kan jouw tuin(tje) wel wat reuring gebruiken? Met een natuurlijke vijver komen de feestgangers vanzelf naar je toe; kikkervisjes snoepen van het onderwaterbuffet, libellen en waterjuffers dansen door de lucht, een pimpelmees komt zich opfrissen. Kortom: een vijver is hartstikke gezellig én geeft een boost aan de biodiversiteit. Zo’n pretpoel is ook nog eens gemakkelijk zelf te maken.

Misschien ben je bezig jouw tuin te vergroenen om ruimte te bieden aan insecten, vogels en andere dieren. Daar zullen ze je al tjilpend en zoemend voor bedanken. Maar heb je naast vergroenen, eigenlijk ook weleens gedacht aan het verblauwen van je tuin? Want zeker in drogere tijden snakken deze insecten, vogels en andere dieren naar water. En dan zijn er ook nog de dieren die in en rondom water leven, zoals kikkers en watersalamanders.

Wij zochten uit waar een vijver zoal goed voor is en hoe je er zelf een maakt. Spoiler alert: 2 m2 ruimte is al genoeg!

De voordelen van een vijver in je tuin

Het zal je niet zijn ontgaan: wereldwijd staat biodiversiteit – de rijkdom aan verschillende vormen van leven op aarde – onder druk. Eerder schreven we dat in Nederland 85 procent van alle inheemse planten- en diersoorten verloren is gegaan. Dit komt onder meer door klimaatverandering, intensieve landbouw en verstedelijking. Waar grote partijen – zoals de politiek en bedrijven – kunnen ingrijpen om biodiversiteitsverlies te helpen tegengaan, kunnen wij zelf ook iets doen om bedreigde dier- en plantsoorten een handje te helpen. Door bijvoorbeeld van je tuin een fijne leefomgeving te maken.

Alle beetjes helpen daarbij. “We hebben in ons land 6,6 miljoen tuinen, als we die bij elkaar optellen, hebben we het grootste natuurgebied van Nederland”, vertelt Noï Boesten, projectleider ‘Natuur in de buurt’ bij IVN Natuureducatie. Een organisatie zonder winstoogmerk die mens en natuur dichter bij elkaar wil brengen. Dat doen ze onder andere door verschillende pakketten aan te bieden waarmee mensen hun tuin kunnen vergroenen.

Of verblauwen. Eén van die pakketten is namelijk de Tuiny Poel: een inheemse poel op tuinformaat. Niet alleen op het land, maar ook in het water hebben wilde dieren en planten het steeds moeilijker. Door een vijver aan te leggen geef je deze dieren hun leefomgeving terug. Maar ook landdieren, zoals vogels en insecten, hebben water nodig om te drinken, koelen en zich te wassen.

Hoe meer watertjes, hoe beter de overlevingskansen van wilde dieren en planten. Noï: “Als je in heel veel tuintjes een klein watertje toevoegt, kunnen dieren zich verspreiden. Mocht er in de ene poel een ziekte uitbreken, dan zal er sneller nieuw leven terugkomen vanuit een nabijgelegen poel.”

In bijna iedere tuin past een vijver

Heb jij een postzegeltuin? Goed nieuws: ook dan kun je een vijvertje kwijt. Voor een vijver is 2 m2 namelijk al genoeg. Noï: “Samen met RAVON, de kennisorganisatie voor reptielen, amfibieën en vissen, onderzochten we welke oppervlakte er minimaal nodig is om een mini-ecosysteem te creëren dat zichzelf in stand houdt. Twee m2 bleek voldoende om soorten als de kleine watersalamander te laten voortplanten. Ook vogels en insecten komen erop af. Door die beperkte afmeting past er in vrijwel iedere tuin een vijver.”

Maak je eigen (mini-)poel

Het aanleggen van een vijver is niet ingewikkeld. In grote lijnen komt het neer op de volgende stappen: een gat graven, vijverfolie (of een bak) daarin leggen, de poel vullen met water en planten in en rond de vijver zetten. Dit kun je natuurlijk op eigen houtje doen, door vooraf los inheemse waterplanten te bestellen en vijverfolie te kopen. Wil je liever stap-voor-stap-instructies en een zorgvuldig samengestelde mix van inheemse moeras- en waterplanten? Dat vind je in het Tuiny Poel-pakket.

Natuurschrijver en -liefhebber Katja Staring legde haar eigen mini-vijver aan met het Tuiny Poel-pakket. Op haar groene blog beschrijft ze uitvoerig hoe zij dit deed in elf stappen. Daarbij deelt ze handige lijstjes met bijvoorbeeld de materialen die je nodig hebt en voor welke planten je (extra) kunt kiezen. 

Voor welke aanpak je ook kiest: een vijver kun je gemakkelijk zelf aanleggen. Noï: “Mensen laten ons weten dat ze het ook erg leuk vinden om te doen; ze maken er – al dan niet met hun kinderen – een feestje van om te graven en de vijver in te richten.”

Tip: let er bij het kiezen naar een geschikte plek op dat de vijver wel wat middagzon krijgt. Zo warmt het water voldoende op voor de amfibieën en ook de planten groeien beter bij meer zon.

De hoofdrolspelers: inheemse moeras- en waterplanten

Nadat je de vijver met water hebt gevuld, is het belangrijk om binnen een dag voldoende onderwaterplanten erin te doen. Zonder zuurstof is er namelijk geen onderwaterleven in je vijver mogelijk. Waterplanten verrijken het water niet alleen met zuurstof, maar zorgen ook voor schuilplekken en nestgelegenheden voor dieren.

IVN Natuureducatie adviseert om uitsluitend voor inheemse planten te kiezen. Eerder schreven we al waarom wilde planten die van nature in ons land voorkomen, biodiversiteit aantrekken. Dit geldt net zo goed voor waterplanten. Noï: “Inheemse planten zijn afgestemd op het Nederlandse klimaat en trekken de meeste biodiversiteit aan. Wel 10 tot 100 keer meer dan exotische planten. Al duizenden jaren zijn dieren gewend om van deze inheemse planten te eten en ze te gebruiken als nestgelegenheid.” De kleine watersalamander legt haar eitjes bijvoorbeeld graag onder de blaadjes van sterrenkroos, waterviolier, penningkruid en moeras-vergeet-me-niet.

Deze dieren kun je verwachten

Heb je je vijver gemaakt en de planten erin gezet? Dan kun je achterover leunen, het liefst op een stoeltje aan de waterkant, zodat je kunt zien dat de échte actie nu pas begint. Amfibieën zoals de kleine watersalamander, bruine en groene kikker of gewone pad zullen de weg naar jouw vijver vanzelf vinden. En vergeet niet de oever(planten) af te speuren; daar zou je zomaar eens libellen en waterjuffers kunnen zien. Of misschien wel een merel of pimpelmees die zich aan het wassen is. Met een beetje geluk scharrelt er bij schemer zelfs een dorstig egeltje voorbij.

Noï: “De meeste mensen zien na 2 à 3 maanden de eerste waterdieren verschijnen in hun Tuiny Poel, zoals salamanders of kikkers. Deze ruiken en voelen het water van kilometers afstand. Soms komt er wat kikkerdril mee via de pootjes van vogels.” Je kunt dit proces wel een klein duwtje geven volgens Noï: “Voeg aan je gevulde vijver een emmertje water toe uit een beek uit de buurt. De micro-organismen in dit water geven een impuls aan het leven in je vijver.”

“Al vrij snel krijg je een goed mini-ecosysteem. Na een jaar is dit volledig in balans’, voegt Noï toe. “Dan zijn dieren en planten goed weerbaar tegen ziekten.” Een ecosysteem dat in balans is, heeft een ander groot voordeel: dat voorkomt namelijk een muggenplaag. Want inderdaad: er komen ook muggen op het water af. Maar hun larven zijn weer een geliefde snack voor salamanders en andere dieren.

Geen vissen?!

Hoe zit het met vissen, die horen toch ook thuis in een vijver? Nou, liever niet in jouw kleine vijver. Noï: “Op zo’n kleine schaal kun je er beter voor kiezen om de vissen eruit te laten. Vissen eten kikkervisjes en larven van amfibieën en verstoren daarmee het ecosysteem. Vissen moet je ook bijvoeren, waardoor er teveel voedingstoffen in het water komen.”

Zo onderhoud je een (mini)vijver

Je hoeft relatief weinig aan je vijver te doen qua onderhoud, doordat deze een natuurlijk evenwicht vindt. Geen gedoe met pompen dus en je hoeft de dieren ook niet bij te voeren. Noï: “Het beste is om de vijver zoveel mogelijk met rust te laten om het leven niet te verstoren. In sommige tuinen vallen in de herfst wel veel bladeren op het water, dan is het goed om daar een deel van te verwijderen. Niet alles; in bladeren zitten veel dieren.”  Daarnaast moet je zo nu en dan water bijvullen wanneer er weinig regen is gevallen. Zo gaat je vijver wel 25 jaar mee.

Een vuursalamander en andere verrassingen

Zelf heeft Noï ook een Tuiny Poel: “Als ik thuis aan het werk ben, kijk ik uit op mijn poel. Ik zie salamanders, groene en bruine kikkers, veel libellen en waterjuffers en zeker op warme dagen: vogels die zich komen wassen of water drinken. Ik blijf verrast worden.”

In twee jaar tijd zijn er nu 450 Tuiny Poels verkocht: “Erg leuk: mensen sturen foto’s in van wat ze allemaal aan leven zien in hun poel”, vertelt Noï. “Ook soorten die op de rode lijst staan. De meest bijzondere inzending? Een vuursalamander.”

Aan de slag met je eigen (mini-)vijver? Een Tuiny Poel bestel je voor €69,95 op de website van IVN Natuureducatie. De Tuiny-pakketten zijn een samenwerking tussen IVN Natuureducatie, Sprinklr en Cruydt-Hoeck met ondersteuning van ASN Bank.

Dit artikel is geschreven door Jasmine Groenendijk op 26 juli 2023.
Vanafhier.nl