Ontheffing Natuurbeschermingswet update

Op dit moment lijkt het er op dat we voor de educatieve activiteiten van IVN in sommige provincies geen ontheffing Natuurbeschermingswet (meer) nodig hebben en (mogelijk) in andere provincies wel. Waarom dit zo ingewikkeld is en wat we daaraan doen, lees je hier.

Wat is er tot nu toe gebeurd?

Vijf jaar geleden heeft IVN een ontheffing flora- en faunawet gekregen van de Rijksoverheid voor educatieve activiteiten. Daarmee mochten afdelingen bijvoorbeeld tijdens de Slootjesdagen beestjes uit een sloot vissen en bestuderen. Deze ontheffing liep eind mei af. Aan het begin van het jaar hebben we een verzoek tot verlenging ingediend, maar helaas, in de afgelopen vijf jaar is de wereld veranderd. De flora- en faunawet is opgegaan in de natuurbeschermingswet (per 1 januari 2020) en de uitvoering daarvan heeft de Rijksoverheid overgedragen aan de provincies.

Pogingen vanuit Landelijk IVN om een nieuwe ontheffing te krijgen voor héél IVN zijn tot nu toe gestrand in discussies met RVO en een aantal provincies. Daarop is geprobeerd om in één provincie (Noord-Holland) een ontheffing aan te vragen. Hierop kregen we het antwoord dat we geen ontheffing nodig hebben! Ondertussen heeft de provincie Limburg hetzelfde signaal afgegeven. Andere provincies zijn nu gevraagd om dit te bevestigen, waarop (in ieder geval) de provincie Utrecht heeft geantwoord dat zij de wet anders interpreteren en dat ze er nog op terug komen. In Utrecht loopt nu een aanvraag en we wachten de uitkomst daarvan af. Ook de soortenorganisaties hebben last van deze veranderingen en zij zijn in gesprek met IPO om te kijken of we voor landelijke organisaties één lijn kunnen afspreken.

Waarom vindt Noord-Holland dat we geen ontheffing nodig hebben?

De simpele reden is dat we geen ontheffing nodig hebben, omdat we met onze activiteiten de natuurbeschermingswet niet overtreden. Dat vraagt wel enige toelichting. De wet beschermt (onder andere) bedreigde soorten. Deze zijn expliciet genoemd (o.a. rode lijst soorten) en je hebt een ontheffing nodig wanneer je je richt op deze soorten en je zo’n soort mogelijk verstoort, beschadigt of doodt. Uit de mail van Noord-Holland:

Uw hoofddoel is educatie. Voor educatie is het, in uw geval, niet mogelijk een ontheffing af te geven voor het opzettelijke beschadigen, vernielen of verstoren van soorten die middels de Wet natuurbescherming zijn beschermd.

Ik neem aan dat u voor educatie de algemene soorten gebruikt en niet de wettelijk beschermde soorten. Bij het vangen van de algemeen voorkomende soorten bent u alleen gehouden aan de zorgplicht (zorgvuldig handelen) die voor iedereen geldt.

Het is natuurlijk mogelijk dat u niet opzettelijk wettelijk beschermde soorten vangt met bv de Slootjesdag. Dat is op zich geen overtreding van de Wet natuurbescherming, omdat het ‘opzettelijk’ deel van het wetsartikel ontbreekt. U bent immers niet bewust op zoek naar beschermde soorten.

Met deze uitleg gaan we er dus vanuit dat we geen ontheffing nodig hebben wanneer:

• We ons aan de gedragsregels houden;
• We niet bewust op zoek zijn naar beschermde soorten;
• We niet bewust beschermde soorten verstoren, beschadigen of doden.

(en je uiteraard toestemming hebt van de eigenaar)

Dit geldt voor het overgrote deel van de educatieve IVN activiteiten, zoals de Slootjesdagen en excursies. 

Wanneer heb je sowieso een ontheffing nodig?

Er zijn afdelingen en werkgroepen die activiteiten hebben waarvoor wél een ontheffing nodig is. Denk hierbij vooral aan monitoringsactiviteiten, waarbij dieren worden gevangen, zoals vis- en nachtvlinderinventarisaties. Met de soortenorganisaties is afgesproken dat zij voor deze activiteiten een ontheffing kunnen geven. Daarvoor moet de afdeling of werkgroep zelf contact opnemen met de soortenorganisatie (zie https://www.ravon.nl/ontheffing).

Hoe nu verder?

Omdat de provincies niet op één lijn zitten, is het lastig om vanuit IVN landelijk een duidelijk verhaal neer te zetten. We wachten in ieder geval de aanvraag in Utrecht af, zodat we tenminste twee officiële reacties van twee provincies hebben op een aanvraag voor een ontheffing. Op grond daarvan bedenken we of het nodig is om in alle provincies een aparte procedure te starten. In het meest ongunstige geval krijgen we per provincie een eigen regeling. Zodra we meer weten, zullen we dit communiceren.

We trekken samen met RAVON en KNNV op richting IPO en provincies. Ook hun ontheffingen lopen volgend jaar af en zij lopen tegen hetzelfde probleem aan.

Dankzij de coronacrisis zijn veel activiteiten niet doorgegaan en hebben deze perikelen (nog) geen direct effect. Als je als afdeling binnenkort een activiteit organiseert waarvoor je mogelijk een ontheffing nodig hebt, kun je het volgende doen:

• Een ontheffing aanvragen bij een soortenorganisatie óf
• Een eenmalige ontheffing aanvragen bij de provincie óf
• Heel zorgvuldig beschermde soorten vermijden (zie de opmerkingen bij het stukje van Noord-Holland) en zo het risico op een overtreding voorkomen.