Paddenstoelen op TV en in de Toorts

Op dinsdag 18 november 2025 kwam onze eigen gids, ecoloog en paddenstoelenkenner Alfons Vaessen op televisie (NPO) bij BinnensteBuiten samen met boswachter Marieke Schatteleijn vertellen over paddenstoelen in het Nationaal Park Zuid-Kennemerland.

Kijk het terug in BinnensteBuiten op minuut 8:00 en nog een keer vanaf minuut 19:00.

Alfons schreef in de laatste Toorts ook een artikel over paddenstoelen. Dat vindt u hier onder.

Artikel in De Toorts (november 2025)

Iedereen kent tenminste één paddenstoel: rood-met-witte-stippen. Niet iedereen kent zijn naam: vliegenzwam. Rond paddenstoelen hangt een mythische sfeer van elfen, kabouters en heksen: elfenbank, heksenkring. Tot in de 18e eeuw wist men niet waar ze vandaan kwamen. Nu weten we dat wel: paddenstoelen zijn de sporen verspreidende vruchtlichamen van microscopisch kleine schimmeldraden, het mycelium.

Schimmels zijn evolutionair niet verwant aan planten. Ze zijn de naaste verwante van dieren. De celwand bestaat uit chitine, net als bij insecten. Schimmels zijn zeer vormenrijk: plaatjeszwammen, korstzwammen, koraalzwammen, buikzwammen enzovoort. Meeldauwen en roesten zijn ook schimmels, net als bier- of broodgist.

Net als wij kunnen schimmels niet hun eigen voedsel maken, ze moeten dat uit andere organismen halen. We onderscheiden drie groepen: samenlevers, opruimers en parasieten. Ze spelen een cruciale rol in ecologische processen.

Samenlevers, opruimers, parasieten

De samenlevers of symbionten leven samen met planten zoals bomen. We vinden ze onder andere bij eik, beuk, berk, linde en den. Ze voorzien de plant van water en mineralen, zoals fosfor en stikstof, ze krijgen daarvoor suikers retour. Symbionten zijn belangrijke milieu-indicatoren. Veel soorten zijn gevoelig voor stikstof en reageren heel snel op veranderingen in stikstofdepositie. Stijgt de stikstofneerslag dan gaan ze snel achteruit. Daalt de depositie dan gaan ze weer vooruit. Bij schrale condities krijgt de boom stikstof via de schimmeldraden. Is er veel stikstofdepositie dan neemt de boom dit ook op via het blad. Hij geeft dan minder suikers aan de schimmel, die dan afsterft.

De opruimers leven van dood materiaal dat ze afbreken, zoals hout, bladeren, humus, mest. Daardoor komen voedingsstoffen weer terug in de bodem.
Parasieten tasten levende organismen aan. We onderscheiden twee groepen. Parasieten die zelf afsterven als de plant doodgaat, zoals roesten. Of soorten die na de dood van de gastheer verder leven als opruimer, bijvoorbeeld Echte tonderzwam.

Wel of niet plukken

Je kunt niet zien, proeven of ruiken of een paddenstoel eetbaar of giftig is. Je moet een soort goed kennen vanwege dubbelgangers. Het eetbare stobbezwammetje lijkt sprekend op het dodelijk giftige bundelmosklokje. Ze kunnen op dezelfde dode boom staan. De dodelijk giftige Groene knolamaniet smaakt naar walnoot.

Plukken schaadt de paddenstoel niet, het mycelium blijft intact, je plukt slechts het vruchtlichaam. Toch is het niet aan te raden, omdat je het bos verarmt. Ruim 600 insectensoorten leven in paddenstoelen. Tijdens een excursie kun je voor educatieve doeleinden de paddenstoel plukken, je kunt de kenmerken dan beter laten zien. Let er op dat je de paddenstoelen die er vaak omheen staan, niet vertrapt.

Je mag paddenstoelen niet overal plukken, ook niet voor eigen gebruik. Je hebt altijd toestemming nodig van de beheerder. In het Nationale Park Zuid-Kennemerland is plukken strikt verboden. Wettelijk is het dan stroperij.

Paddenstoelen zijn prachtige en bijzondere organismen. Ga in de herfst vooral naar ze op zoek, laat ze staan en geniet ervan.

Meer weten?

Zie de uitgebreide website allesoverpaddenstoelen.nl.

Tekst en foto’s: Alfons Vaessen