Huismussenalert in Beijum en Zuidwolde

Het is al weer circa tien jaar geleden dat ik volgende oproep in de toenmalige Beijumkrant plaatste als onderdeel van een artikel over de huismus: “Mensen in Beijum die mussen in de tuin voeren, verzoeken we om met de verrekijker af en toe na te gaan of er ook gekleurringde vogels tussen zitten”. De reden van de oproep was de start van een kleurringonderzoek van de huismus in Beijum.

Artikel

Ter afronding van 10 jaar onderzoek is onlangs door beide ringers een artikel in het blad van de provinciale vogelvereniging Avifauna Groningen geplaatst. Het artikel heeft als titel: “Huismussen in Beijum (stad Groningen), de resultaten van tien jaar onderzoek aan een gekleurringde populatie”.

Uit dit onderzoek, maar ook uit een stadsdekkende huismusinventarisatie van Visser in 2018, blijkt dat de aanwezigheid van voldoende Voedsel, Voortplanting en Veiligheid (3 V’s) maakt dat in Beijum nog een groot aantal huismussen aanwezig is.

De 3 V’s in Beijum:
• Voedsel in de vorm van insecten (in de jongenperiode) en zaden in de vorm van voerplekken in tuinen, onkruidrijke groenvoorzieningen en in de zomer graanvelden ten noorden van de wijk;
• Veiligheid in de vorm van dichte struiken en heggen in tuinen en groenvoorzieningen vlak bij nestplaatsen en voederplekken om weg te kunnen duiken voor de sperwer. En grote dichte groencomplexen zoals hulst, bamboe of gevelbekleding met klimop om ’s nachts in te slapen;
• Voortplantingsmogelijkheden (nesten) onder de vele pannendaken in de wijk, veelal nog zonder vogelwerend schroot.

Verspreiding

In bovengenoemde onderzoek is verder gekeken naar de verspreiding van de gekleurringde huismussen ten opzichte van de ringplek aan de Rensumaheerd (zie figuur hieronder).

Figuur: verspreiding van de gekleurringde Huismussen; rood A is de ringplek, rood B is de Wiershoeck, groen zijn aflezingen van als volwassen geringde Huismussen, geel zijn aflezingen van als jong geringde Huismussen

Uit bovenstaande figuur blijkt dat de meeste volwassen vogels in de directe omgeving van de ringplek aanwezig blijven (ook veel waarnemingen op de Wiershoeck!). Vogels die nog geen jaar oud zijn, verspreiden zich wat verder. Slechts zelden wordt een gekleurringde huismus ten zuiden van de Groene Long aangetroffen. De huismus mag met recht een honkvaste vogel genoemd worden.

Leeftijdsopbouw

Tevens is onderzoek gedaan naar de leeftijd en leeftijdsopbouw van de huismus. De oudste mus in dit onderzoek heeft een leeftijd bereikt van minimaal 9 jaar. Deze vogel werd op 13 november 2010 geringd als volgroeid mannetje. In totaal zijn er 345 waarnemingen verzameld van deze vogel. Het merendeel van de waarnemingen zijn op of in de directe omgeving van de ringplek gedaan waar de vogel door de jaren op verschillende locaties een broedplek had. De vogel maakte geregeld een uitstapje naar de Wiershoeck en is eenmaal, direct na het broedseizoen, op grotere afstand gezien aan de Jaltadaheerd (373 meter). De laatste waarneming van deze vogel is gedaan op 16 juni 2019 op de ringplek.
Huismussen met een dergelijke hoge leeftijd zijn uitzonderingen. Het onderzoek laat zien dat de helft van de volwassen vogels in Beijum jonger dan 2 jaar oud is. Vogels met een leeftijd van 5 jaar en ouder maken slechts 5% van de populatie uit.

Bedreigingen huismussen in Beijum

Beijum is nog steeds een oase voor huismussen, maar er liggen gevaren op de loer. Deze gevaren zijn niet zo zeer de natuurlijke gevaren als de sperwer, de huiskat en ziektes. (Hoewel het grote aantal huiskatten zonder belletje geen natuurlijk gevaar is.) De bedreiging van de huismus in Beijum zit hem vooral in de verslechtering van de 3 V’s Veiligheid, Voedsel en Voortplanting:

• Vermindering van de Veiligheid, door verwijdering van dicht groen in de buurt van nestplaatsen en de verwijdering van slaapplaatsen in de vorm van klimop tegen muren en bomen, en verwijdering van dichte bamboebossen.
• Vermindering van Voedsel: het is niet zo dat het voedselaanbod voor volwassen vogels vermindert, dankzij alle voerplekken in de wijk, maar wel het voedsel voor jongen in de vorm van insecten. De huidige verstening van tuinen en het gebruik van uitheemse planten zorgt voor een sterke afname van het aantal insecten.
• Vermindering van Voortplantingsmogelijkheden, door dak(goot)renovatie en het aanbrengend van vogelwerend schroot onder de onderste pannenrij. Aangezien de nestelplaatsen van huismussen jaarrond beschermd zijn, omdat ze jaarlijks veelal op dezelfde plek nestelen en ’s winters ook in het nest slapen, dient tegenwoordig bij restauratie of sloop van daken met huismussen altijd in de buurt gecompenseerd te worden in de vorm van bijvoorbeeld aanbrengen van nestkasten.

Doorstart onderzoek

De ringers gaan nog 5 jaar door met het onderzoek, waarbij een van de vervolgvragen is: zijn ook jonge mussen plaatstrouw, met andere woorden: blijven ze in de directe omgeving waar ze geboren zijn of zijn er bijvoorbeeld ook jonge gekleurringde huismussen die naar Zuidwolde of verder trekken. We gaan de oproep hieronder om gekleurringde huismussen te melden dan ook verspreiden via de communicatiekanalen in Zuidwolde.

Oproep

Hierbij herhalen we het verzoek van circa 10 jaar geleden aan u:

“Mensen in Beijum en Zuidwolde die mussen in de tuin voeren, verzoeken we om met de verrekijker af en toe na te gaan of er ook gekleurringde vogels tussen zitten”.

Vooral in de tuinen ten noorden van de Groene Long en rondom de Rensumaheerd is de kans op een gekleurringde vogel groot. Hoe verder de tuin van de Rensumaheerd verwijderd is, des te kleiner de kans, maar het is niet onmogelijk!
Bij het aflezen en melden is belangrijk om aan te geven aan welke poot (vanuit de mus gezien) de kleurencombinatie zit en welke kleur boven en onder zit. Eén van de poten heeft een kleurencombinatie van twee kleuren en de andere heeft een metalen ring èn een kleurring”.
In het voorbeeld op de foto hieronder: linkerpoot: boven wit, daaronder geel; rechterpoot: boven groen, daaronder metaal; wordt geschreven als ‘wit geel / groen metaal’.

Meldingen graag doorgeven aan reneoosterhuis@ziggo.nl en/of rlin@home.nl

Ook kunnen mensen, die meer willen weten over de huismussen in Beijum, een pdf van het in de tweede alinea genoemde artikel bij ons opvragen.

Rob Lindeboom

Foto: Huismusman (wit geel/groen metaal) uit het onderzoek aan de Rensumaheerd (Harry Kuipers)