Column week 42, Diversiteit bij zwanen
Niet alleen in de polders maar ook in stads- en dorpssloten zie je de gezinnetjes knobbelzwanen zwemmen, één ouder voorop, een aantal jongen daar achter en tenslotte de andere ouder. Vader zwaan is herkenbaar aan de grotere zwarte knobbel op de snavel. De jongen zullen zich wel heel beschermd voelen.
Onlangs was ik in de gelegenheid een dagje mee te gaan met een werkgroep om knobbelzwanen te ringen. Dat dit juist nu gebeurt heeft te maken met hun kwetsbaarheid op dit moment: de jongen kunnen nog niet vliegen, de ouders zijn in de rui en hebben daar nu ook moeite mee. Dat maakt het mogelijk om het hele gezin te vangen en elk van twee ringen te voorzien.
Daarnaast worden allerlei kenmerken genoteerd zoals gewicht, geslacht, lengte vleugels en kleur van veren en poten. Al deze gegevens gaan voor verdere analyse naar een universiteit. Na de metingen wordt het hele gezin weer vrijgelaten en zie je ze in dezelfde volgorde weer snel wegzwemmen: de ouders voorop en achteraan, de jongen in één lijn daar tussenin.
Misschien is het u wel eens opgevallen dat er verschillen zijn in de kleur van de jongen, er zijn grijze en er zijn witte jongen. Een diversiteit die een geschiedenis heeft. Onze Nederlandse knobbelzwanen hebben van oorsprong donzige grijze jongen met zwarte poten. In Polen kweekte men echter met een zwanenras met witte jongen, heel interessant voor handelaren die het op het witte dons van de jongen hadden voorzien. Na het instorten van de donsmarkt zijn de witte varianten met hun roze poten vrijgelaten en deze mengden zich met de grijze kleurvorm waardoor je nu vaak in één nest zowel witte als grijze jongen aan kunt treffen. Die grijze jonkies krijgen overigens in de puberleeftijd ook een wit verenkleed, maar hun erfelijke basis herken je nog steeds aan de zwarte poten.
Een andere waarneming was heel verrassend. We vingen een gezin met vier jongen en twee ouders. Beide ouders bleken man te zijn en waren heel zorgzaam voor de jongen. Een sloot verderop zat een volwassen zwaan die na vangst een vrouwtje bleek te zijn. Opmerkelijk omdat knobbelzwanen hun territorium altijd zwaar verdedigen, maar deze vrouw werd in de buurt gedoogd. Dat roept vragen op. Zou zij de moeder van de jongen geweest zijn, een soort draagmoeder voor dit mannenpaar? Een vorm van seksuele diversiteit in het dierenrijk?
Wim Bax,
IVN Natuurgids
Digitale krantversie Column 2020-42, 20 oktober 2021, pagina ?
Naar columns 2021
Vind je dit leuk? Steun ons en word lid!
