Column week 2, Warme sokken voor een eend?
Moeten we kniekousen breien voor een reiger? Of een kleurige trui met capuchon voor een koolmees? Hoewel echt lage temperaturen deze winter nog nauwelijks zijn voorgekomen, is dit jaargetijde voor met name kleine vogeltjes een moeilijke periode. In de weinige uren daglicht moeten ze continu schransen om hun lichaamstemperatuur tijdens de lange winternacht op veertig graden te kunnen houden. ’s Morgens hebben ze zoveel vet verbrand, dat ze alweer zo’n tien procent lichter zijn. Dan begint een nieuwe dag van hard aanpoten om de nacht te overleven. Je helemaal volstoppen en de volgende dag weer op gewicht, velen dromen hiervan, deze vogeltjes doen dat gewoon, het is zelfs een zaak van leven en dood voor ze.
Truien of sokken voor ze breien is niet nodig, maar met een voedertafel, vetbollen en pindasnoeren maak je ze wel heel erg blij. Je kunt ze daar natuurlijk het hele jaar mee verwennen, maar vooral in de wintermaanden zullen ze je dankbaar zijn. Wees niet bang dat ze er te dik van worden, want in tegenstelling tot veel mensen blijven ze zich niet volstoppen. Ze kijken wel uit, vette trage vogels worden als eersten gegrepen door die lieve kat van hiernaast.
Maar die dunne pootjes dan? Bevriezen die niet in een koude winternacht? Nee, want daar zijn ze op gebouwd. Behalve dat hun tenen uit schubben bestaan in plaats van huid, bevatten hun poten geen spieren, maar slechts pezen die veel minder energie nodig hebben. Daarom hoeft er maar weinig bloed doorheen te stromen. En dat bloedsomloopje is dusdanig gereguleerd dat het de temperatuur van de pootjes hoog genoeg houdt. Dat gaat via een soort warmtewisselaar, zodat het warmteverlies minimaal is. En alsof dat allemaal niet ingenieus genoeg is, verandert diezelfde warmtewisselaar in de zomer in een afkoelingssysteem waardoor vogels juist warmte kwijt kunnen. Want zweten zoals wij, nee, dat kunnen ze niet. Ze koelen af door hun snavel open te sperren. En dus ook via hun poten.
Maar eenden die ’s nacht op het ijs staan dan? Die weten hun poten op temperatuur te houden door ze om beurten onder hun veren tegen hun buik te drukken. Maar het gaat wel eens mis en dan vriezen ze vast. Daarom zou het me niet verbazen als eenden tijdens zo’n lange winternacht wel eens dromen over warme sokken.
Jaap Kranenborg,
IVN-natuurgids
Digitale krantversie Column 2020-2, 13 januari 2021, pagina ?
Naar columns 2021
Vind je dit leuk? Steun ons en word lid!
