2016 06 Een lofzang op gras, Aleid Offerhaus
Als Dolly Parton ‘the grass is blue’ zingt, is dat niet alleen maar omdat “blue” rijmt op “I love you” (of eigenlijk op “I don’t love you”, “I’m glad we’re through” en “I don’t miss you”)
In leeftijd kan Dolly Parton – nu 70 – niet tippen aan gras, dat al 60 miljoen jaar op aarde groeit. Er zijn zelfs vondsten die suggereren dat gras nog ouder is. Gras heeft bepaald een masochistische inslag. Graas het af, trap het plat of verbrand het: gras kan ertegen. Haar groeipunt ligt namelijk laag bij de grond. 10-20 miljoen jaar terug zijn de omstandigheden het gunstigst voor gras: het is op veel plekken warm en droog en het aantal grotere zoogdieren neemt toe. Dat lijkt tegenstrijdig, maar omdat haar groeipunt zo laag ligt, groeit gras snel weer terug als ze of door brand of door begrazing het grootste deel van de bovengrondse plant verliest. Deze eigenschap maakt dat gras – meer dan andere planten – in staat is om zich onder deze barre omstandigheden nog staande te houden.
Gras en wij zijn onlosmakelijk verbonden: zonder Helmgras zouden de duinen verstuiven en de zee zou regelmatig het land overstromen; zonder Riet zou water niet verlanden en wij – in de delta van de grote Europese rivieren – ronddobberen in onze uitgeholde boomstammen; zonder Tarwe, Rogge, Gerst of Haver zouden we aangewezen zijn op knollen voor ons zetmeel en die handige koeien en paarden – graseters bij uitstek – die ons van voedsel en vervoer voorzien, zouden er niet eens zijn geweest.
Ergens in de dageraad van de mensheid komen onze voorouders erachter dat er planten zijn die zich tooien met kleine ovalen zaadjes, die tjokvol met zetmeel zitten. Zo bewegen we ons al aren rapend door de geschiedenis. Rapen doen we nu niet, maar zonder gras kunnen we niet meer. De eerste oeros wordt geknecht, de eerste wilde tarwe verbouwd, de bevolking word in rap tempo groter en de Neolithische revolutie is een feit. Er zijn veel dingen in het leven van de moderne mens waaruit zijn afhankelijkheid van gras blijkt: Denk je eens in wat er – direct of indirect – allemaal van gras gemaakt is: je trui van wol, je schoenen van leer, de melk in je koffie en het brood op je bord, het vlees in de pan en de mand voor de hond.
Wat Dolly betreft, dat zit zo: grote delen van de Europese bevolking emigreerden de laatste honderden jaren naar Noord-Amerika. De eerste mensen vestigden zich aan de oostkust, degenen die volgden waagden de grote oversteek van het uitgestrekte Noordamerikaanse continent. In hun kielzog reisde een Europees grasje, het Veldbeemdgras. De Amerikaanse flora (en fauna en inheemse bevolking) had geen verweer tegen die grote toevloed van overzeese planten (en dieren en mensen) en het gevolg was dramatisch: binnen de kortste keren waren de Amerikaanse vlaktes bezaaid met Veldbeemdgras. Als je Veldbeemdgras laat groeien en bloeien, dan heb je velden met gras van een meter hoog, dat getooid gaat met een veelvoud aan minieme paars-blauwe bloemetjes, vandaar ‘bluegrass’. Daar op die uitgestrekte, met een paarse sluier van Veldbeemdgras bedekte vlakten werden meerstemmige, vaak melancholische liedjes gezongen: de geboorte van de ‘bluegrassmuziek’!
“Rivers flow backwards
Valleys are high
Mountains are level
Truth is a lie
I’m perfectly fine
And I don’t miss you
The sky is green
And the grass is blue”
Er valt nog zoveel over gras te zingen…..
Aleid Offerhaus,
natuurgids IVN Amstelveen
Het is verboden deze column te dupliceren of te gebruiken zonder uitdrukkelijke toestemming van de schrijver/fotograaf/tekena(a)res.
