Eetbaar groen op alle scholen

Hoe leren we kinderen al op jonge leeftijd waar voedsel vandaan komt en wat gezond eten is? De oplossing: moestuinieren en voedselbosjes introduceren op scholen én deze integreren in het schoolbeleid. Het initiatief van Jong Leren Eten, Provincie Noord-Brabant en IVN Natuureducatie blijkt in Noord-Brabant zeer succesvol: in anderhalf jaar hebben bijna dertig basisscholen zich aangesloten. En we zijn nog niet klaar.

Lees hieronder verder over het succes van een integrale aanpak of download de brochure.

In een schooltuin kunnen alle kinderen tot bloei komen

Educatie over voedsel is hard nodig, als je kijkt naar hoe het met de gezondheid van Nederlandse kinderen is gesteld. Slechts 2% eet voldoende groenten en maar 5% voldoende fruit. Bovendien is er sprake van voedselvervreemding; veel kinderen weten niet waar voedsel vandaan komt of hoe het wordt geproduceerd.

Uit onderzoek van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap bleek in 2021 dat slechts één op de vijf leerkrachten met hun klas een schooltuin heeft. Dat terwijl de meeste leerkrachten aangeven dat ze graag aan de slag willen met voedseleducatie. Maar dat dat vaak niet lukt omdat de juiste ondersteuning mist. Het onderwerp schooltuinieren bleek dan ook bij slechts een kwart van de basisscholen in het onderwijsprogramma te zijn opgenomen. En dat is zonde. Want in schooltuinen komen kinderen tot bloei. Ze leren over zaaien en planten, het belang van bodemdieren en een gezonde grond. Maar ook hoe je van je zelf geoogste groenten en fruit een lekkere, gezonde maaltijd kookt. Kortom kinderen worden gezonder, leren om duurzame keuzes te maken en het is goed voor de natuur en het klimaat.

Moestuincoaches, ondersteuning voor de leerkracht

Goed nieuws voor het onderwijs. Er komt steeds meer ondersteuning. Sinds 2019 zijn er moestuincoaches, professionele zzp’ers die na een opleiding verzorgd door IVN Natuureducatie en VELT aan de slag gaan op scholen in de omgeving. “De moestuincoaches krijgen een opleiding en gaan daarna zelfstandig het veld in.”, vertelt Marieke Dekker, projectleider Schooltuinen en Educatieve Voedselbosjes Brabant bij IVN Natuureducatie. Zo zijn er de afgelopen jaren al tientallen scholen en kinderopvanglocaties samen met een Moestuincoach aan de slag gegaan.

Vrouw met kind in moestuin

Van zaaien naar oogsten in 3 regio’s

De regio’s Breda, Tilburg en Eindhoven hebben nog een extra impuls gekregen. Op initiatief van Jong Leren Eten en IVN Natuureducatie ondersteund door de Provincie Noord-Brabant is hier het schooltuinieren nog extra aangejaagd. Er zijn lokale netwerken gesmeed van centra voor Natuur en Milieu Educatie, gemeenten, JOGG-regisseurs en Moestuincoaches. Een groot succes, want er zijn inmiddels zo’n dertig Brabantse basisscholen extra in deze regio’s gestart met een moestuin en/of Educatief Voedselbosje bij de school.“

“Juist de combinatie van een voedselbos en een moestuin is fijn”, legt Marieke Dekker uit. “Samen geeft het jaarrond oogst. Iets wat ieder jaar terugkomt geeft een andere beleving dan iets wat je elk jaar opnieuw moet zaaien.” Na de aanleg is het werk van de moestuincoach nog niet gedaan. Ook in de jaren daarna blijven de moestuincoaches de leerkrachten ondersteunen.

Gemeente Breda wint gouden wortel

De doelen van de betrokken partijen zijn ambitieus, beseffen ze. Een vliegende start zoals deze, waarbij het programma door heel de provincie lijkt rond te zoemen, geeft enorm veel energie om door te gaan en zo veel mogelijk kinderen te laten moestuinieren.

Gemeente Breda won de Gouden Wortel 2023 voor schooltuinvriendelijkste gemeente. Marieke Dekker: “Daar is het project als pilot begonnen. De winst is een voortvloeisel uit dit project. Kinderen leren waar hun voedsel vandaan komt. Als ze iets zelf gezaaid hebben, willen ze het proeven. Ze ervaren zelf een eigenaarschap, het mechanisme ‘ik moet ervoor zorgen anders gaat het dood’ wordt in gang gezet. Zo wordt er een basis voor zorg gelegd.”

Op veel scholen wordt naar een oogstfeest toegewerkt en er zijn receptenkaarten om ter plekke een gerechtje te bereiden. “Kinderen durven met voor hen onbekende dingen als een colakruid en eetbare bloemen in aanraking te komen. Het idee ‘dit heb ik gekweekt en kan ik in mijn mond stoppen’ is een beleving. Met je handen in de grond is een heel andere ervaring, je ziet het echt gebeuren. Heel erg mooi.” Welkome bijkomstigheid is het enthousiasme onder leraren en ouders. Dekker: “Je ziet dat leerkrachten ook trots zijn op wat er gebeurt. En ouders komen vragen wat iets is en of ze het in de tuin kunnen zetten. We horen veel verhalen van kinderen die hun ouders uitleggen hoe ze iets moeten doen of klaarmaken.”

Draagvlak

De kracht van het programma is de combinatie van provinciale partners zoals Provincie Noord-Brabant (via Uitvoeringsprogramma Landbouw en Voedsel) en Jong Leren Eten met lokale partners zoals gemeenten, JOGG en de school zelf. Marieke Wingens, Jong Leren Eten-makelaar voedingseducatie: “We zien dat in de regio’s Breda, Tilburg en Eindhoven schooltuinieren steeds vaker een vaste plek in het onderwijs en lokaal beleid krijgt. Mijn droom is dat we volgend jaar in nog meer regio’s en provincies deze aanpak kunnen doorvoeren.”

Doe mee!

Jong Leren Eten helpt scholen, ondersteuners, gemeenten en andere partners de weg te vinden naar de realisatie of ondersteuning van een moestuin en/of voedselbos bij school. De rol van de gemeente of JOGG-regisseur bij het mogelijk maken van eetbaar groen bij een basisschool varieert. Vaak maakt en houdt de gemeente de grond beschikbaar en wordt er een financiële bijdrage verstrekt voor het organiseren en coördineren. Ook in 2024 wil Jong Leren Eten samen met lokale partners investeren in eetbaar groen bij scholen.

Klik hier voor meer informatie of neem contact op via: jlenoordbrabant@ivn.nl

Jong Leren Eten

Jong Leren Eten streeft ernaar dat kinderen en jongeren weer leren wat gezonde, eerlijke én duurzame voedingskeuzes zijn. Zij is partner van het Brabantse programma Schoolpleinen van de Toekomst dat elk kind een groen schoolplein gunt. Jong Leren Eten Noord-Brabant wordt uitgevoerd door IVN Natuureducatie en GGD.

Klik hier voor meer informatie.