2016 12 De aalscholver: een vogel als geen ander

Voor een Aalscholver dient het belang van een mooie paal of een stevige tak niet onderschat te worden. Als Aalscholvers ergens ruzie om maken, dan is het wel om een paal om op te zitten. Het zijn bepaald geen heiligen, want ze zullen er ook alles aan doen om de ander eraf te krijgen.

Adriaan Kortlandt – een bekend etholoog – besteedde voor de oorlog honderden uren aan de studie van een Aalscholverkolonie in Lekkerkerk en maakte zo het gedrag van Aalscholvers inzichtelijk: of het nu ging om het verdedigen van de paal, het gebruik van takjes om het nest mee te verstevigen (nest soms van ondergeschikt belang aan takje), de paring (mevrouw zit ook wel eens op meneer) of de verzorging van de kinderen (gelijkelijk verdeeld over de sexen)

De vogel zelf doet niet zoveel om zijn bekendheid te vergroten. Het is een schuwe vogel, die snel wegvliegt of onderduikt als hij tweevoeters bij zich in de buurt ontwaart. Zijn uiterlijk heeft een hoog Harry Potter gehalte en hoewel ik hem prachtig vind kan je hem ook rustig potsierlijk noemen.

Het is een visser zonder weerga. Daar waar genoeg vis is, vind je Aalscholvers. Daarmee is zijn aanwezigheid meteen een goede indicatie van de kwaliteit van het water. Dat hij onder beroepsvissers een slechte reputatie heeft is geheel onterecht, want het is de beroepsvisserij zelf die de visstand ingrijpend veranderd heeft.

Wat dat betreft doet hij niet onder voor de Slechtvalk die in de jaren 60 bijna uit Europa verdween. Net als de Slechtvalk werd de Aalscholver te vuur en te zwaard bestreden om zijn vermeende concurrentie met de mens. Beiden vogels zitten bovendien aan de top van de voedselpyramide (er is niemand anders die ze opeet) wat er toe leidde dat het in die tijd veel gebruikte DDT zich bij beiden soorten opstapelde en bijna tot hun uitsterven leidde. Gelukkig is het tij gekeerd en heeft de Aalscholver alleen nog af en toe last van mensen, die vinden dat hij te veel vis eet. De werkelijkheid is dat de Aalscholver net als alle andere dieren in evenwicht leeft met zijn omgeving – dat is meer dan van de mens gezegd kan worden – en nooit méér vis eet dan nodig.

Met gespreide vleugels stilstaan is typisch voor de Aalscholver, een instinctieve reactie op (en beetje) nattigheid, waar hij niet van houdt. Aan vette veren, die de meeste watervogels wel hebben, heeft hij niets: het zou hem maar hinderen bij het achtervolgen van vissen op grote diepte.

Bij ons in de buurt zijn altijd wel Aalscholvers, soms in hun eentje, vaker met zijn tweeën. Ook zijn er pleisterplaatsen, waar ze samen rusten en slapen, maar wil je een broedkolonie zien, dan moet je naar de Botshol of naar het Naardermeer.

Ik voel me wel verbonden met die schuwe vogel, die geen weet heeft van zijn reputatie onder de mensen. Prachtig zijn gestroomlijnde lichaam, meesterlijk zijn visserskunsten en bewonderenswaardig zijn gewoonte om samen te werken (zelfs met zilverreigers!) om aan genoeg eten te komen. Hij doet me denken aan de Krullevaar uit Pluk van de Petteflet, die uiteindelijk zijn vrijheid tegemoet vliegt. Gelukkig is de Schollevaar wettelijk beschermd.

Aleid Offerhaus
Natuurgids IVN Amstelveen

Het is verboden deze column te dupliceren of te gebruiken zonder uitdrukkelijke toestemming van de schrijver/fotograaf/tekena(a)res.