Verslag Expeditie Zuiderpark met OBS De Cirkel

Zeventig leerlingen van OBS De Cirkel, drie natuurgidsen van IVN Uden e.o. en het landschap van Zuiderpark en Meulenreek. Drie elementen die samen met een flinke dosis voorbereiding leidden tot ‘Expeditie Zuiderpark’.

Maar hoe kwam dit initiatief tot stand? Aanleiding was de herfstwandeling door het Zuiderpark die wij – René, Twan en Saskia – op 21 november begeleid hebben. Deze wandeling was georganiseerd door het Inwonersplatform Uden-Zuid en was via flyers onder de aandacht gebracht. Basisschool De Cirkel reageerde enthousiast, maar omdat zeventig schoolkinderen tijdens een wandeling voor inwoners van Uden-Zuid wat veel van het goede zou zijn, hebben wij toen aangeboden een excursie op maat te maken. Afgestemd op de onderwerpen ‘veranderend landschap’, ‘duurzaamheid’ en ‘biodiversiteit’, waar de leerlingen op dat moment mee bezig waren. En gekoppeld aan concrete voorbeelden die in het Zuiderpark, de Meulenreek, de omliggende woonwijk en het buitengebied te vinden zijn.

Best een uitdaging vonden wij! Er ging een grondige voorbereiding aan vooraf en ook logistiek was het knap ingewikkeld. We spraken het als volgt af: basisschool De Cirkel zou in drie opeenvolgende uren met groep 5, groep 6/7 en groep 7/8 naar het Zuiderpark komen. Elke groep zou dan in één uur rondgeleid worden. Omdat we ook nu weer met drie gidsen waren, kon elke groep onderverdeeld worden in drie kleine groepjes van zeven à acht kinderen. Bij elk groepje zou bovendien een begeleidende leerkracht meelopen.

Op donderdag 11 december was het dan zover: ‘Expeditie Zuiderpark’ kon beginnen! Het was een frisse, maar droge dag en de zon liet zich van tijd tot tijd zien. De eerste groep was keurig vóór 9 uur aanwezig, zodat we na een welkomstwoordje van Twan mooi op tijd konden beginnen. We liepen met de drie groepjes in dezelfde richting, met voldoende afstand tussen de groepen, zodat we elkaar niet zouden storen. Op de route waren zeven stops gepland, met verschillende onderwerpen en de mogelijkheid om in te spelen op de interesse en het kennisniveau van de kinderen.

Bij de start lieten we de kinderen nadenken over de functie van het gebied vóórdat het een park was en vroegen daarna wat er allemaal veranderd was om van de voormalige landbouwgrond een park te maken. Aan de rand van het landbouwgebied praatten we over de biodiversiteit van houtwallen en er was veel hilariteit toen een vogel dat verhaal kracht bijzette door op iemands jas te poepen! Meteen een mooi moment om uit te leggen dat vogels tegelijkertijd poepen en plassen. Verder bespraken we de negatieve kanten van monocultuur in de landbouw en de functie van stuwen in de sloten. Eén van de jongens uit groep 7/8 vertelde een stoer verhaal over een mislukte sprong over de sloot en dat was een mooie aanleiding om over de roestbruine kleur van het water te beginnen. Het was leuk om te horen dat de leerlingen al behoorlijk veel wisten over de breuken in de Maashorst, omdat ze onlangs op excursie geweest waren naar Breukrand (wijk Melle). Bij een paar prachtige tonderzwammen vertelde één van de kinderen uit groep 5 enthousiast dat paddenstoelen dood hout opruimen. Hij had goed opgelet tijdens de Scharrelkids paddenstoelentocht! In de grote eiken van de houtwal zagen we een flinke groep staartmeesjes en we ontdekten zelfs een paar goudhaantjes. De tijd vloog voorbij en terwijl we naar De Meulenreek liepen ontdekte juf Susan een eekhoorntje dat we met z’n allen goed konden bekijken, terwijl het behendig een route aflegde tussen verschillende bomen en struiken. Bij de Meulenreek zagen kinderen met eigen ogen dat schapen echt niet zo netjes werken als grasmaaiers, en dat maakte het voor ons makkelijk om de keuze voor begrazing door schapen toe te lichten. We namen ook een kijkje bij een dode eik, die van dichtbij vol leven bleek te zitten. Het kwelvlies op het roestbruine water onderzochten we door er eikels op te gooien en inderdaad: het vlies brak in stukjes uiteen en vloeide niet meer samen.

We legden uit dat het belangrijk is om in ons overvolle land veel kleine stukjes natuur zoals het Zuiderpark en de Meulenreek te hebben, omdat die door middel van ecologische verbindingszones samen één groot natuurnetwerk kunnen vormen. Ook duurzaamheid kwam aan bod. Heel concreet door de kinderen te laten nadenken over het materiaal van de lantaarnpalen in het Zuiderpark. “Beton!”, was meestal het antwoord, dus het was leuk om uit te leggen dat ze toch echt van gerecycled kunststof gemaakt zijn. En mooi om te zien dat daar gewoon volop korstmossen op groeien! Ook het hergebruiken van bomen die elders in of om Uden moesten wijken, was een duurzame keuze bij de aanleg van het park. Verder bespraken we het probleem van de CO₂ uitstoot en hoe bomen een belangrijke rol spelen in het verminderen van de hoeveelheid CO₂ in de atmosfeer. De zonnepanelen op het dak van de Wijde Wereld brachten het gesprek op schone energie. En uiteraard legden we ook uit dat het Zuiderpark als een grote ‘groene’ spons werkt, doordat hemelwater van de omliggende wijk via de open bestrating kan infiltreren en via buizen naar de vele wadi’s in het park wordt geleid.

Het was best opletten om elke groep binnen één uur rond te leiden, maar met wat improvisatie was het goed te doen. Na ieder uur zat de volgende groep al keurig klaar bij het startpunt, dus het wisselen ging vlekkeloos. De groepsgrootte van zeven à acht kinderen was perfect om iedereen erbij te kunnen betrekken en de leerkrachten speelden goed in op de thema’s, met af en toe een terugkoppeling naar de leerstof die op school al behandeld was. En hoewel wij nog véél meer hadden kunnen vertellen, was een uur voor de kinderen lang genoeg. En voor ons als gidsen was het na drie keer een uur ook mooi geweest 😉

Omdat tijdens onze voorbereiding bleek dat we nog veel meer informatie hadden, maakten we ook nog een werkboekje met verdiepende vragen, aantrekkelijk vormgegeven door Adriëtte. Onder de titel ‘Expeditie Zuiderpark’ – Deel 2 kunnen de groepen daar op school zelf mee aan de slag, eventueel in combinatie met een tweede bezoek aan het Zuiderpark. ‘Expeditie Zuiderpark’ – Deel 1 is wat ons betreft in ieder geval geslaagd! En dat gold ook voor de leerkrachten, die ons per mail lieten weten dat het “kei en keigoed bevallen” was, vooral vanwege het persoonlijke contact in de kleine groepjes en de perfecte afstemming op het thema op school. En dat ze ons graag terugzien voor een vervolg. Het plan is nu om in het vroege voorjaar van 2026 opnieuw samen naar het Zuiderpark te gaan.

René, Twan en Saskia