Torenveen, Langs de Hunze
Langs de Hunze 2…. Langs de Hunze 3 Langs de Hunze 4 Langs de Hunze 5
Tekst en foto’s van Marga Hospers.
Langs de Hunze 1…..
Sinds 30 januari volg ik de IVN natuurgidsenopleiding in Assen en Norg. Helaas staat ook bij deze opleiding bijna alles stil in verband met het corona-virus, maar er is één opdracht wel goed uit te voeren: kies een eigen onderzoeksgebiedje en kijk en luister en geniet van de ontwikkelingen in de natuur gedurende een aantal seizoenen. Een prachige opdracht!
Een andere opdracht is stage volgen bij de eigen afdeling, in mijn geval de afdeling Aa en Hunze. Dat staat op het moment helemaal stil. Om toch nog iets te doen leek het me leuk om een paar bijzondere momenten in mijn onderzoeksgebiedje met jullie te delen door een stukje in de Nieuwbrief. Ik heb gekozen voor een gebiedje bij Torenveen langs de Hunze. Nat grasland, bos, ruigte, water, een vistrap, veel beversporen: een boeiend, voor mij nog onbekend stukje natuur.
9 maart: Bij de vistrap hoop ik steeds vissen te zien, maar tot nu toe is dat niet gelukt. Totdat er vandaag een visser staat. Natuurkenner. Hij weet veel, o.a. over de vogels hier. Hij leert me hoe je kunt zien dat er een winde zwemt, de vis trekt kleine golfjes in het water. Ik ben alweer het bos in om sporen te zoeken als hij roept.
Een winde gevangen, groter dan ik had gedacht! Snel een foto maken, goed kijken en de vis weer terug het water in.
18 maart: Bij de vistrap een hoop gespetter en veel golfjes, vinnen, staarten, vissen boven het water uitspringend: paaitijd van de windes……
25 maart, rond zonsondergang Het is stil.
Ik probeer wat mooie foto’s te maken, ook van de beek vanaf mijn plekje bij de vistrap. Door de lens zie ik in de verte bij de beverburcht iets bewegen. Het zal toch niet…..? Jawel, er scharrelt een bever buiten de burcht, ik zie zijn platte staart. Hij glijdt het water in en komt mijn kant op zwemmen. Vol spanning probeer ik hem te volgen. Hij zwemt voor mij langs. Plotseling een luide blaf vlak achter mij, ik schrik me wezenloos! Een hond, zijn baasjes ver achter zich latend. Weg bever.
31 maart :Telefoon in de hand. Probeer met mijn app voor vogelgeluiden te achterhalen welke vogels er allemaal zingen. Ben ik erg slecht in. Plotseling zie ik vanuit mijn ooghoek een grote buizerd vliegen. Telefoon weg, fototoestel instellen, rennen naar een goed plekje, foto’s maken…..Er ver-schijnen ook nog 2 kleinere buizerds. ???
Pas thuis zie ik het: de grote was een zeearend! Deze natuurgids in opleiding moet nog veel leren!
door Marga Hospers
Voor mijn opleiding tot natuurgids volg ik de ontwikkelingen in een klein stukje bos langs de Hunze bij Torenveen. Er blijkt veel te zien en te beleven. Hieronder een paar momenten van de afgelopen weken.
22 april:
Alles begint te groeien en te bloeien. Er vliegen ook steeds meer soorten vlinders in het gebiedje. Vandaag zie ik hier voor het eerst het oranjetipje, maar die wil niet poseren, blijft maar fladderen langs de bosrand en de beek. Deze vuurjuffer wil wel, zit keurig stil. De eerste libelle die ik hier tegenkom.
Iemand heeft gezegd dat er in het gebiedje wel eens een havik kon broeden. Ik houd nu al een tijdlang een nest in de gaten. Zag al een keer een stukje van een staart en een stukje van een vleugel, maar zit er een havik in? Als ik door de verrekijker sta te gluren hoor ik achter me lawaai. Een paar putters hebben het heel erg druk met elkaar, trekken zich niets aan van mijn aanwezigheid.
En trekken zich ook niets aan van de havik: die zit ons uitgebreid te bestuderen van boven! Zo verrassend als je elkaar dan eindelijk in de ogen kijkt………..
12 mei
Al eerder had ik het blad van Robertskruid gezien. Ik verwachtte daarom roze bloemetjes…….. maar ze zijn allemaal wit! Dat blijkt dus ook te kunnen. Prachtig bloemetje.
Er ligt ineens een boom over de oude meander. Ik had al eerder gezien dat er aan geknaagd werd, maar nu is het dus zo ver, de hele boom ligt plat. Er wordt hier hard gewerkt door de bevers. En door deze natuurgids in wording: wat valt er een hoop te leren in zo’n klein stukje natuur!
Langs de Hunze 3……..
De vorige keer schreef ik over de Vuurjuffer die zich gewillig liet fotograferen. Ondertussen zijn er al veel verschillende libellen te zien. Ik was heel blij met 2 soorten die dicht bij elkaar zaten, een glanzende blauwe en een glanzende groene:
Thuis ontdekte ik dat het geen 2 verschillende soorten zijn: het waren meneer en mevrouw Weidebeekjuffer. Blauw is het mannetje, groen het vrouwtje………
Nog zo’n stel, mannetje blauw, vrouwtje geel, de naam is Platbuik:
De Hunze bij Torenveen op 25 mei
In het nest van de havik zijn 2 eieren uitgekomen.
Dit is op 4 juni, vlak voordat de havik links het voer van de ander afpakt……..
en dit zijn ze op 15 juni!
Soms word je geraakt door structuren. Dit is de bast van een wilg bij het haviksnest.
En dit is Sterrenkroos.
Vlakbij het sterrenkroos in de meander hoor ik op een avond 2 bevers knagen aan de waterplanten, ze zitten verscholen achter de planten. Ze trekken zich helemaal niets aan van mijn aanwezigheid, zelfs niet als mijn telefoon gaat.
Eentje komt even om de hoek kijken en gaat daarna vrolijk verder met eten……
In het groen van de beek bloeit van alles als je goed kijkt.
Van boven naar beneden:
Hoge cyperzegge, Grote egelskop en Lisdodde
De Vroege glazenmaker vliegt steeds maar heen en weer boven de beek.
Langs de bosrand bloeit de speerdistel, hier met een groot dikkopje als gast.
Als afsluiter voor deze keer een avondfoto, op weg naar huis…… Prachtig plekje hier bij Torenveen!
25 juni
Voor een opdracht van de opleiding tot natuurgids ga ik op zoek naar oeverplanten: riet, liesgras, rietgras, lisdodde, enzovoort. Plotseling valt mijn oog op een witte rups. Bijzondere kop. Dit is geen “echte” rups, maar een bastaardrups blijkt als ik thuis op zoek ga. Na verpopping zal er geen vlinder tevoorschijn komen, maar een bladwesp. Er zijn honderden soorten bladwespen, ik heb niet gevonden welk soort bij deze bastaardrups hoort.
Het verschil tussen een gewone rups en een bastaardrups kun je onder andere zien aan de poten.
Een bastaardrups heeft 3 paar borstpoten, dan 1 pootloos segment en daarna 7 tot 8 paar achterlijfspoten. Het lijkt alsof er overal pootjes zitten.Een rups heeft ook 3 paar borstpoten, dan 2 pootloze segmenten, daarna tussen de 1 tot 4 paar poten aan segmenten van het achterlijf en soms helemaal aan het eind ook nog een paar (noemen ze wel een naschuiver).
Ter vergelijking hieronder een foto van de rups van de Sint-jacobsvlinder op Jacobskruiskruid. Je kunt duidelijk zien dat er grotere tussenruimtes zitten tussen de groepjes poten.
1 juli
Één van de jonge haviken zit al op behoorlijke afstand van het nest, in een eik. Een paar dagen eerder had ik er wel eentje op een tak vlakbij het nest gezien, maar nu gaan ze dus al een stuk verder. In dit stadium waarbij ze uit het nest gaan maar nog wel in de buurt blijven worden ze takkelingen genoemd. Als takkeling worden ze nog zo’n 3 tot 4 weken gevoerd, daarna vertrekken ze uit het territorium van de ouders en moeten ze zelfstandig verder.
Stevige poten en voorzien van een ring: bijna klaar om zichzelf te redden!
Ze roepen vaak naar elkaar……………….
10 juli
In het gras bij vrij staande eikenbomen zie ik in een flits een blauwe vlek. Voorzichtig er naar toe: het is een eikenpage. Deze vlinders leven hoog in de eiken op takken in de volle zon. Vliegtijd van begin juli tot eind augustus ongeveer. Ze leven vooral van honingdauw op de bladeren van de eik. Honingdauw is een suikerrijke, kleverige vloeistof die wordt afgegeven door luizen en witte vliegen. Soms komen de eikenpages ook wel naar beneden op zoek naar vocht of nectar. Dan kun je ze dus beter zien, zoals nu dit exemplaar. Op zonnige en warme zomeravonden gaan de vrouwtjes op zoek naar mannetjes die bij elkaar in de top zitten te wachten en kun je ze rond zien vliegen rond de kruinen. De onderkant van de vleugels is heel anders dan de bovenkant!
begin augustus
Veel waterplanten bloeien. In de oude meander bij het grasland kun je de bodem zien door het heldere water en zie ik jonge visjes heen en weer flitsen. Vlinders, juffers en echte libellen vliegen heen en weer. Veel sporen van de bevers tussen de waterplanten. Af en toe een plons: een vis, een kikker?
Kikkerbeet
Watergentiaan
Pijlkruid
Kleine vos op Watermunt, een heerlijke geur als je de blaadjes van de watermunt fijn wrijft!
Langs de bosrand vliegen veel libellen. Hieronder een foto van een steenrode heidelibel. Er zijn meerdere soorten heidelibellen. Op de website van de vlinderstichting kun je een determinatietabel vinden.
https://www.vlinderstichting.nl/actueel/nieuws/nieuwsbericht/vijftig-tin…
Als afsluiting van dit stukje deze roodborsttapuit, zit waakzaam boven in een boompje langs het fietspad, al roepend. Prachtig vogeltje.
Er is nog steeds veel te zien rond het kleine stukje bos en de beek bij Torenveen. Benieuwd wat de herfst gaat brengen!
Op 27 augustus ploeter ik een rondje tussen de hoge brandnetels langs de beek. In een paar vrijstaande eiken zitten in de nacht blauwe reigers. Ik heb ze nog nooit zien zitten. Wel erheen zien vliegen in het donker en ook wel gehoord. Maar zien zitten in de bomen valt niet mee in het donker zonder de boel te verstoren.
Dat ze er wel komen is te zien aan de sporen.
Alleen de witte vogeluitwerpselen op de bladeren zegt nog niets natuurlijk, maar wel de vele braakballen onder de boom. Ze zijn helemaal opgebouwd uit bolletjes van haren van muizen en mollen. Geen kleine botjes er in zoals bij braakballen van uilen. De botjes van de slachtoffers kunnen wel verteerd worden door de reiger, maar de haren niet. Die worden uitgebraakt.
De eiken staan in een zee van brandnetels. Dat wijst op een rijke grond, veel voedingsstoffen voor de planten. Als je even goed kijkt zie je heel veel leven op en tussen de brandnetels, veel verschillende insecten, spinnen, slakken, pissebedden.
De brandnetel is een waardplant voor verschillende vlindersoorten. Waardplanten van vlinders zijn de planten waar de rupsen van leven. Dagpauwoog, landkaartje en kleine vos gebruiken alleen de brandnetel als waardplant.
Hieronder zie je het landkaartje, boven- en onderkant gefotografeerd tussen de brandnetels
Bij de beek fladdert een nachtvlinder. Het goudvenstertje. Snoept van watermunt en moerasandoorn. Ook overdag actief dus!
Bij de elzen zie ik ook een vlinder bewegen denk ik eerst. Maar nee, een winterkoning scharrelt in de boom van de ene tak naar de andere.
Zo komt langzaamaan de herfst in september, met steeds meer vruchten en zaden. Ik kijk uit naar paddenstoelen, maar het duurt best lang voordat er echt meerdere te zien zijn. Wel zijn er veel schaatsenrijders op het water van de beek.
De schaatsenrijder loopt op 4 lange poten over het water. Aan de onderkant van de pootjes zit een microscopisch klein haardosje, met lucht tussen de haartjes. Een soort luchtkussentje dus waardoor ze niet door het wateroppervlak zakken. De 2 voorste pootjes worden alleen gebruikt om prooien mee te vangen, bijvoorbeeld insecten die per ongeluk in het water belanden. Die worden helemaal leeggezogen.
De schaatsenrijder moet zelf ook uitkijken, want een vis als de winde hapt naar insecten aan het oppervlak. In mei zag ik hier een vis op het zandrandje langs het water belanden, die was net even te enthousiast bezig. Ik kon nog net een onscherpe foto maken voordat hij weer helemaal terug gesparteld was naar het water.
12 oktober: Het heeft meer geregend en er beginnen nu redelijk veel paddenstoelen te verschijnen in mijn onderzoeksgebiedje, groot en klein. Zo mooi als je ze van dichtbij bekijkt. Een paar foto’s hieronder.
Heksenschermpje. Deze stonden in het bos in een mooie heksenkring met een heleboel soortgenoten.
Langsteelfranjehoed
Plooirokje
Ook heel kleine mini-paddenstoeltjes. Zoals deze eikeldopzwam……..
Kleine paddenstoeltjes en kleine vogeltjes……..als ik het bos uitloop hoor ik het hoge gepiep van goudhaantjes. Niet in naaldbomen waar ze het liefste zijn, want die staan hier niet. Ze zitten in de struiken aan de bosrand, insecten zoekend. Waarschijnlijk een stop tijdens hun trek van Scandinavië naar het zuiden.
15 oktober: Ik ben een paar keer ’s avonds naar mijn gebiedje geweest om een lekker zoet, stroperig smeerseltje op een paar bomen te smeren. Samen met iemand die nachtvlinders telt voor de Drentse atlas van nachtvlinders gaan we in mijn gebiedje kijken wat hier ’s nachts vliegt. Een paar foto’s van wat er op de zoetigheid afgekomen is:
Meidoornuil. Geweldige schutkleur tegen de bast van de boom.
Roesje.
Diana-uil. Is iets zeldzamer. Was dus een echte verrassing!
In totaal hadden we 12 soorten. Het was erg leuk om met iemand die er veel van weet de vlinders te inventariseren.
Het is nu half oktober. De opdracht om de natuur te observeren in het eigen onderzoeksgebied is bijna afgerond. Er zijn ondertussen nieuwe opdrachten voor andere activiteiten. Als het allemaal gaat lukken ondanks de coronamaatregelen hoop ik in juli klaar te zijn met de natuurgidsenopleiding. Dit was het laatste stukje “Langs de Hunze” voor de website. Ik heb erg genoten van het rondstruinen in het kleine stukje bos langs de Hunze bij Torenveen, zal er vast nog vaak even gaan kijken!
Marga Hospers
