De Spar of Picea
De Spar (Picea) behoort tot de dennenfamilie en wordt vaak voor een Den(Pinus) aangezien. Toch kun je deze twee bomen makkelijk onderscheiden. De naalden van de spar staan namelijk afzonderlijk en bij de den staan ze per twee bij elkaar.
De platte, driehoekige of vierhoekige naalden zijn van Sparren, terwijl Dennen ronde naalden hebben. Beiden bomen behouden het hele jaar hun groene naalden.
De Spar komt van nature voor in de middelgebergten van Midden-Europa en in Noord-Europa en gedijt het beste in een koud klimaat en vochtige lucht. De bomen kunnen 40 tot 50 meter hoog worden. De Spar heeft naalden die 1,5 tot 2,5 cm lang zijn. De onderste takken hangen af terwijl de uiteinden weer omhoog groeien. Daarnaast zijn de hogere takken van de boom een stuk korter waardoor je de typische piramidale vorm krijgt.
De Spar is bij ons niet inheems maar rond 1780 in grote aantallen geplant voor de houtproductie. De bomen kunnen veel schaduw verdragen en dicht op elkaar groeien waardoor de houtopbrengst flink omhoog gaat. In mei bloeien de bomen, de gele mannelijke trossen bloeien niet gelijktijdig met de roze kleurige vrouwelijke om zelfbestuiving te voorkomen. Het gele stuifmeel kun je op plassen water en auto’s zien liggen.
Na de bestuiving en bevruchting worden er kegels gevormd. Eerst zijn deze groen, later worden ze bruin van kleur. De sigaarvormige kegels zijn in de herfst rijp. De zaden worden door de wind verspreid maar dat gebeurd pas in het voorjaar als de schubben uit elkaar gaan staan. De volgende herfst vallen dan de kegels van de boom af en kunt u ze vinden op de bosgrond. Sparrenappes zijn langwerpig en dienen als natuurlijke vochtmeter.
Als het gaat regen zijn ze gesloten en is het droog dan openen de schubben zich. Je kunt er eentje buiten aan de deur hangen, zodat je weet of je een regenjas moet aantrekken want er is nat weer op komst.
In Zweden heeft men in 2004 een Spar ontdekt met wortels van bijna 10.000 jaar oud. De boom heeft de bijnaam Old Tjikko en is vernoemd naar de overleden hond van de ontdekker.
Deze Spar wordt beschouwd als de oudste vegetatieve reproductie boom met maar één stam ter wereld. Uit het bijzondere wortelstelsel van deze spar in het Fulufjället National Park groeit ongeveer elke 600 jaar een nieuwe boom. Sparren kunnen zichzelf reproduceren (klonen) en dat heeft Old Tjikko al tientallen keren gedaan. Het ondergrondse wortelsysteem van deze plant is met 9.565 jaar de oudste boom ter wereld.
Het oudste wortelstelsel in de wereld genaamd Pando staat in de staat Utah (Amerika) en wordt geschat op 80.000 jaar tot 1 miljoen jaar oud. Dit wortelstelsel bestaat uit ontelbare bomen die individueel maar een paar honderd jaar oud zijn maar genetisch identiek. Bij elkaar beslaat het gehele Pando stelsel zo’n 43 hectaren, oftewel bijna 50 voetbalvelden, en weegt meer dan 6.000 ton. Hiermee is Pando het grootste en zwaarste levende organisme op aarde.
De bristlecone-den (Pinus longaeva ) in het Inyo National Forest (U.S.A.) is meer dan 5.000 jaar oud en is daarmee de oudste individuele boom die geen kloon is.
De Spar als symbool:
De “ kerstboom “ is een spar en staat symbool voor de terugkeer van het licht in de lente en is een overblijfsel van de Germaanse Midwinterviering.
Sparren werden ook als geboorteboom beschouwd, deze altijdgroene boom symboliseert het eeuwige leven en de sparappel de vruchtbaarheid. Daarom werd de spar gebruikt als meiboom. Aan de top werden linten en een haan bevestigd. Om de Spar werd gedanst en men hoopte op een vruchtbaar jaar en bescherming tegen ziektes.
Als bij de bouw van een huis de top van het dak werd bereikt dan werd een spar op gezet wat betekende dat de eigenaar moest trakteren.
De Grieken gebruikten naaldbomen als mast. Daarom droegen ze deze boom op aan hun zeegod Poseidon.
Germaanse sagen en legenden vermelden sparren onder meer als verblijfplaats van geesten. De woudgeest wordt voorgesteld met een ontwortelde spar in de hand.
Sparren leveren vurenhout wat veel gebruikt wordt o.a. voor kozijnen, vloeren, trappen en ook voor het maken van papier en muziekinstrumenten.
Het hars van de Spar bevat terpentijnolie, die als verdunningsmiddel in verven en als kwast reiniger wordt gebruikt.
Van het vocht uit de naalden en takjes kan met toevoeging van gember, hop, stroop of suiker en gist sparrenbier gemaakt worden. Dit bier werd vroeger op de zeilschepen gedronken als middel tegen scheurbuik.
De geneeskrachtige eigenschappen van de Spar zijn gelijk aan die van de grove den en goed bij hoest en verkoudheid of om aan te sterken na een ziekte.
Antiseptisch, goed voor de doorbloeding, kalmerend, kramp opheffend, urine afdrijvend, vitamine C- aanvullend, zweetdrijvend, bevordert het ophoesten van slijm.
Een bad met sparren- of dennentwijgen ontspant het lichaam, stimuleert de doorbloeding en maakt slijm en hoest los.
Zo weten we meer over de Spar die veel mensen binnenkort weer in hun woonkamer gaan versieren.
Willy van Houte
