Velperwaarden en Natura-2000

De Velperwaarden maken onderdeel uit van Natura-2000 gebied de Rijntakken, de Uiterwaarden van de IJssel. De Natura-2000 gebieden zijn de laatste tijd vaak in het nieuws, met name als het gaat om stikstof. In Natura-2000-gebieden worden bepaalde diersoorten en hun natuurlijke leefomgeving beschermd om de biodiversiteit te behouden.

De Natura-2000 gebieden herbergen nog veel van onze oorspronkelijke biodiversiteit , biotopen en habitats die elders verloren zijn gegaan. Natura-2000 staat dus symbool voor de meest bijzondere, de meest waardevolle en vaak ook meest kwetsbare natuur in Nederland en Europa.

De biodiversiteit staat namelijk in Europa en vooral in Nederland al jaren onder druk. Duurzame bescherming van flora en fauna is daarom ook hard nodig. Dat betekent dat we met gebieden, zoals de Velperwaarden heel zorgvuldig om moeten gaan om deze gebieden beter te beschermen en te herstellen.

Beheer van Natura-2000 gebieden

Voor elk Natura-2000 gebied is een beheerplan opgesteld. Daarin staat welke natuurwaarden in het gebied behouden of hersteld moeten worden, de zogenaamde instandhoudingsdoelen van het gebied, en welke maatregelen daarvoor nodig zijn. Elk plan wordt opgesteld voor een periode van 6 jaar. Daarna wordt bekeken of het plan moet worden verlengd of bijgesteld.

De belangrijkste doelstelling binnen Natura -2000 gebieden is te zorgen dat soorten en hun leefgebied goed worden beschermd. De staat van instandhouding is een belangrijk begrip, deze meet de afstand van de huidige situatie van een soort tot het doel een levensvatbare situatie, waarbij de wettelijke bescherming is gericht op het bereiken van een gunstige staat van instandhouding. Nederland is verplicht om te zorgen voor een ‘gunstige staat van instandhouding’ van deze natuurwaarden.

Voor veel soorten en habitats is helaas de staat van instandhouding ongunstig of zelfs zeer ongunstig. Het gevolg daarvan is dat er veel moet gebeuren om de kwaliteit van natuurgebieden te verbeteren. Voor de huidige inrichting betekent het dat er sprake is van bestaand gebruik. Maar dat betekent wel dat er heel terughoudend moet worden omgegaan met het toestaan van andere of nieuwe activiteiten die herstel van de natuurkwaliteit bemoeilijken. Dat niet alles overal kan zorgt voor frustraties. Daarbij vindt men natuurbescherming niet belangrijk en is het moeilijk te accepteren dat de bescherming in de weg staat van eigen wensen en plannen.

Prioriteit stellen

In Natura-2000 gebieden moet  de bescherming van de natuur de allerhoogste prioriteit  hebben. Niet alles kan overal. Dat betekent ook dat andere activiteiten niet of maar beperkt mogelijk zijn. Ter vergelijking: “Op de snelweg mag je ook geen huis bouwen “. De natuurwaarden beschermen betekent dat niet alles kan. Maar in N2000 wordt er vaak en veel gerommeld en toegelaten en staat het halen van natuurdoelen niet op de eerste plaats ondanks dat dit zou moeten.

Overheden hebben een belangrijke rol, zo ook de gemeente, om gebieden goed te beschermen. De omgevingswet biedt hiervoor instrumenten, dus dat is een kans voor de natuur. Belangrijk is ook om de waarden uit te leggen, het liefst wil je iedereen bereiken, zodat iedereen het maatschappelijke belang en het belang voor de toekomstige generaties inziet naast natuurlijk ook de intrinsieke waarde van soorten en hun leefomgeving, daar moeten we goed mee om gaan.

Velperwaarden

De Velperwaarden maken onderdeel van N2000 gebied de Rijntakken, Uiterwaarden van de IJssel. Rijntakken is een kenmerkend landschap voor ons deltaland en herbergt een waardevol type natuur, uniek zelfs binnen Europa. Doelen voor belangrijke plant- en diersoorten die passen binnen het landschapstype Rivierengebied moeten daarom voorrang krijgen in de Rijntakken. Het is daarvoor belangrijk dat met maatregelen wordt gezorgd voor goede kwaliteit van bodem, water en lucht. Met name de graslanden en de droge bossen binnen de Rijntakken zijn verslechterd, net als de leefgebieden van de beschermde vogelsoorten kwartelkoning en watersnip. Het is zelfs niet uitgesloten dat met de huidige maatregelen de situatie verder verslechtert

Zorgen

Recreatie in de uitwaarden, met name rondom de kernen wordt steeds populairder. Gemeente oriënteren zich ook op de mogelijkheden om de uiterwaarden beter toegankelijk te maken voor bewoners. Verbetering van de toegankelijkheid van de uiterwaarden leidt niet alleen tot meer wandelrecreatie maar ook tot activiteiten als het uitlaten van honden, mountainbiken, strandrecreatie en nachtelijk vissen en feesten. Door recreatiedruk worden vogels beperkt in hun mogelijkheden om voedsel te zoeken, te rusten of te broeden. Het heeft invloed op de draagkracht van een gebied. De overlevingskansen van vogels kunnen door verstoring worden verminderd.  Er is nu veel rust in het gebied voor allerlei soorten reeën, hazen, kleine marterachtigen. Het terrein van de steenfabriek is daarin ook een mooie hoogwatervluchtplaats. Ook door extremere weersomstandigheden door o.a. klimaatverandering moeten deze soorten goede hoogwatervluchtplaatsen behouden die vrij  zijn van recreatie.

Op de Veluwe is het nodig om de recreatie die we hebben toegelaten na jaren te zoneren. Daar maak ik mij voor de Velperwaarden ook zorgen over. Het gebied staat al aan alle kanten onder druk door bebouwing, de Beemd en in de omgeving is al veel recreatie.

Geluiden als ‘de uiterwaarden toegankelijk maken voor recreatie’, ook extensief, kan in het gebied zeer veel impact hebben. Voor N2000 behoort het te zijn ‘Laten we eerst de natuurdoelen halen en dan eventueel recreatie toelaten’! Eerst zorgen dat het gebied kan bijdragen aan de gunstige staat van instandhouding van soorten en het herstellen van leefgebieden.

AFB: Velperwaarden (midden boven), ingeklemd tussen infrastructuur (A348, IJssel), recreatie (Rhederlaag, riverparc Lathum), bebouwing Arnhem/Velp/Rheden.  

AFB: Hemelgeit, de Watersnip, één van de Natura-2000 doelsoorten uitgelicht.

De watersnip staat op de Rode lijst van Nederlandse broedvogels als ‘bedreigd’ genoteerd. Ten opzichte van de jaren ’50 is de soort met 75% afgenomen.

De mannetjes van de watersnip vallen in de broedtijd op door hun opvallende baltsgedrag: ze laten zich in een steile lijn uit de lucht vallen, waarbij de staartpennen een opvallend ‘mekkerend’ geluid teweeg brengen. Dit heeft hun de volksnaam ‘hemelgeit’ opgeleverd. De watersnip nestelt in allerlei vochtige terreinen, zoals moerassen, veengebieden en drassige graslanden waarbij de aanwezigheid van zachte bodem van belang is Zulke terreinen zijn in de laatste decennia steeds meer onder druk komen te staan. Broeden in regulier cultuurland is vrijwel onmogelijk door intensivering van agrarisch graslandgebruik met ontwatering, overbemesting, vroeg en vaak maaien of hoge beweidingsdruk, egaliseren van grasland. Door verdroging worden moeras- en graslandgebieden tevens ongeschikt om te foerageren. De watersnippen kunnen met hun snavels niet meer in de bodem dringen. Verruiging van moerassig biotoop is slecht voor het bodemleven en dus voor het voedselaanbod.

Opm. Velperwaarden toekomst: bron Ecologische Autoriteit.