De invloed van klimaatverandering op de Veluwezoom
Wat houdt de huidige klimaatverandering in?
De klimaatverandering is een mondiaal probleem waarvan de effecten momenteel steeds meer zichtbaar worden op verschillenden plekken op onze aarde. Al een paar decennia lang waarschuwen klimaatwetenschappers dat de aarde te snel aan het opwarmen is en dat actie dringend noodzakelijk is.
Door de verbranding van fossiele bandstoffen komen kooldioxide en andere broeikasgassen in onze atmosfeer terecht. Dit zorgt ervoor dat de energie van zonnestralen dicht bij het aardoppervlak wordt vastgehouden, waardoor de atmosfeer van de aarde steeds meer opwarmt. Door deze opwarming smelt het ijs op de polen. Hierdoor stijgt het waterpeil in de oceanen en veranderen oceaanstromingen. Deze stijging van het waterpeil kan uiteindelijk leiden tot overstromingen van de lager gelegen kustgebieden. Juist in deze laaggelegen kustgebieden wonen wereldwijd de meeste mensen. Indien die daar niet meer kunnen wonen zal dit leiden tot grote sociale onrust met alle gevolgen van dien. Daarnaast leidt de temperatuurstijging in combinatie met de wijziging van oceaan-stromingen nu al tot veranderingen van het weer. Afhankelijk van de plek op aarde leidt dit tot grote droogte, hevige en onvoorspelbare neerslag, orkanen en windhozen.
Door het smelten van het ijs op de polen gaat het opwarmingsproces steeds sneller verlopen. Dit komt doordat er bij minder wit ijs en sneeuw er ook minder reflectie van zonnestralen plaatsvindt. Hierdoor krijgen de zonnestralen meer kans om de aarde op te warmen. Satellietbeelden hebben aangetoond dat de hoeveelheid zomerijs rond de Noordpool de afgelopen 30 jaar met 30% is afgenomen.
Het smeltende ijs op de polen zorgt voor minder leefgebied, extra opwarming en stijgend water.
De onnatuurlijk sterke stijging van broeikasgassen in de atmosfeer loopt al vanaf de start van de industriële revolutie (vanaf de 18 eeuw). Uit het ‘Special report’ van de IPCC uit 2018 blijkt dat de temperatuur sinds 1870 is gestegen met 1,1 graad Celsius. In het, door 194 landen ondertekende, Klimaatverdrag van Parijs van 2016 is afgesproken de opwarming van de temperatuur op aarde te beperken tot maximaal 2 graden Celsius, waarbij men heeft aangegeven dat er een voorkeur is voor maximaal 1,5 graad. Op basis van het IPCC rapport uit 2018 gaan we de doelstelling van 1,5 graad niet halen, tenzij er echt drastische maatregelen genomen worden. Gaan we op dezelfde voet door zoals nu dan behoort een stijging van 3 graden of meer tot de mogelijkheden. Wetenschappers geven daarbij aan dat als we de kritische grens van 2 graden overschrijden we in een onomkeerbaar proces terecht kunnen komen wat nog grotere gevolgen voor de aarde en de mensheid zal hebben.
Welke invloed heeft de klimaatverandering op de Veluwezoom?
De Veluwezoom wordt de laatste jaren op verschillende manieren geraakt door de klimaatverandering. De stijging van temperatuur, de onvoorspelbare en heftige regenbuien, de stormen en windhozen en de langdurige droogte perioden zijn voorbeelden waar we op de Veluwezoom al mee te maken hebben. Deze nieuwe klimaat omstandigheden hebben vaak een negatief effect op zowel de natuur als de mens. Hieronder worden de belangrijkste voorbeelden kort beschreven.
Een hogere temperatuur
De stijging van de temperatuur zorgt er voor dat seizoenen veranderen. Gemiddeld genomen ontluiken bloemknoppen eerder dan voorheen en zijn bijvoorbeeld rupsen vroeger in het seizoen aanwezig dan wenselijk is voor het broedseizoen van bepaalde vogels. Een voorbeeld hiervan is de bonte vliegenvanger. Deze komt de laatste jaren steeds vroeger terug vanuit zijn overwinteringsgebieden. Vaak zijn ze dan toch nog te laat om voldoende te kunnen profiteren van de voedselpiek, die voor de bonte vliegenvanger bestaat uit de beukenrups.
Steeds vaker zie je dat najaarsverschijnselen, zoals het verkleuren van bladeren, later in het jaar plaatsvinden. Door de hoger wordende temperatuur zullen er soorten, die niet van de warmte houden, naar het noorden van Europa migreren. Aan de andere kant wordt het ook warmer in Zuid-Europa en komen er soorten van daaruit naar onze omgeving.
Voorbeelden van soorten die naar het noorden trekken zijn de kabeljauw die op zoek gaat naar kouder water en de barmsijs die, vanwege de toegenomen temperatuur tijdens de broedperiode, steeds vaker noordelijker broedt. Daarentegen worden wij steeds vaker geconfronteerd met soorten zoals de tijgermug, de eiken-processierups en teken die vanuit het zuiden onze richting opkomen.
Door het verschuiven van de seizoenen wordt het voor de bonte vliegenvanger steeds lastiger om zijn jongen te voeden.
Onvoorspelbare en heftige regenbuien
De laatste jaren is het aantal heftige regenbuien toegenomen en dat leidt op steeds meer plaatsen tot overlast. Vooral op de Veluwezoom kan dit tot vervelende situaties leiden. Vanwege de hoogteverschillen die op de Veluwezoom aanwezig zijn, stroomt het water na een heftige regenbui in grote hoeveelheden naar lager gelegen gebieden. Dit leidt dan tot overstromingsachtige situaties binnen die lager gelegen gebieden.
Overstroming van een rotonde in velp en weggespoelde bodem na een heftige regenbui bij een spoorwegovergangf.
Langere droogteperioden
De buien worden enerzijds heftiger, maar van de andere kant zien we ook steeds vaker dat het lange periodes achter elkaar droog is. Veel bomen en planten zijn daar dan niet tegen opgewassen. Een paar jaar terug heeft de heide, maar ook planten zoals de bosbes, ernstig schade opgelopen door de langdurige droogteperiode. Daarnaast zijn er op de Veluwezoom veel sparren, met name fijnsparren, verdwenen. Door de langdurige droogteperiodes zijn veel van deze sparren verzwakt. Hierdoor kreeg de letterzetter (een kleine kever die gangen graaft onder de bast van sparren) de kans om de verzwakte sparren de genadeklap toe te dienen.
Aanplant van nieuwe bomen na sterfte van fijnsparren, veroorzaakt door temperatuurstijging en letterzetter. Locatie is nabij de Emmapiramide.
Stormen en windhozen
De stijging van temperatuur leidt ook tot extremere vormen van stormachtig weer. Een bekend voorbeeld is de tornado die in juni 2019 over de Veluwezoom raasde en op veel plekken tot schade leidde. Naast de schade aan woningen zijn er ook veel bomen ontworteld in zowel bebouwde gebieden als in de natuur.
Gaten in bomenrij veroorzaakt door het omvallen van de bomen tijdens de tornado van juni 2019. Locatie is de Heuvenseweg.
Wat kun jezelf doen om klimaatverandering tegen te gaan?
Wereldwijd staat de klimaatverandering onder de aandacht en worden er initiatieven ondernomen om de temperatuurstijging een halt toe te roepen. Zo zijn er in november 2021 tijdens de laatste Klimaattop in Glasgow afspraken gemaakt over onder andere het afbouwen van steenkoolgebruik en subsidies op fossiele brandstoffen. Daarnaast komen er acties om de wereldwijde ontbossingen tegen te gaan.
Naast alle mondiale, landelijke en regionale activiteiten rond de klimaatverandering kunnen we natuurlijk ook zelf, als consument een bijdrage leveren. Denk bijvoorbeeld aan zaken zoals minder de auto en vaker de fiets pakken.
Via onderstaande link vind je een aantal voorbeelden van wat je nog meer kunt doen om een positieve bijdrage aan een duurzame natuur te leveren.
