Resultaten broedvogelmonitoring Nuenens Broek 2023

De vogelwerkgroep van IVN Nuenen doet al jaren op verzoek van Sovon, kenniscentrum voor verspreiding en trends van in het wild levende vogels in Nederland, ieder voorjaar onderzoek naar het aantal broedvogels in het Nuenens Broek via het Broedvogel Monitoring Project (BMP). Ook dit jaar zijn de vogels geteld en het aantal broedparen per soort vastgesteld. Uit de telgegevens blijkt dat het Nuenens Broek steeds aantrekkelijker is voor broedvogels. Dat heeft deels te maken met de veroudering van het bos, maar ook met het kappen en opruimen van bepaalde stukken. Door vernieuwing van het bos hebben vogels die graag een wat meer open en jong bosgebied prefereren een grotere kans.

De BMP richt zich op het vaststellen van broedparen in een gebied. De tellingen worden voornamelijk in de vroege ochtend uitgevoerd, vanaf een halfuur voor zonsopgang. In maart is dat nog op een redelijke tijd, maar in juni staan de tellers al om kwart voor vijf in het bos. Zij lopen een vaste ronde en altijd in dezelfde richting. Er zijn drie startpunten, zodat vroege vogels en late zangers op alle punten van de route evenveel kans hebben om te worden gehoord. Digitaal worden de waarnemingen tijdens de wandeling ingevoerd. Aan het eind van het seizoen worden door een computerprogramma alle waarnemingen geclusterd en is te zien hoeveel vogels zijn geteld en hoeveel broedparen er per soort zijn geweest.

In 2023 werden in totaal 3.918 vogels in het gebied geteld verdeeld over 13 tellingen. Tien jaar geleden waren dat er 1.944 over hetzelfde aantal tellingen. Daar kunnen allerlei verklaringen voor zijn. Het weer heeft bijvoorbeeld grote invloed. Als er veel regen valt in het voorjaar, zijn vogels minder actief. Maar ook nachtvorst of sneeuw kunnen leiden tot grote verschillen tussen jaren onderling. In een warm voorjaar zingen vogels juist veel meer. Dit seizoen was niet het topjaar in de lange reeks van tellingen. Vorig jaar werden namelijk 4.286 vogels geteld.

Het aantal soorten is in 10 jaar ook gestegen. Dit jaar werden 52 verschillende soorten vastgesteld tegen 46 in 2013. Ook dat is geen record. In 2014 werden 57 soorten gevonden die een broedplaats vonden in Nuenens Broek.

Winterkoning

De winterkoning had dit jaar de meeste broedparen. Voor het eerst werden meer dan 100 broedparen vastgesteld, 102 om precies te zijn. Dat is een absoluut record. Winterkoningen zijn erg gevoelig voor nachtvorst. Door de zachte winter hebben veel meer winterkoningen de winter overleefd dan in andere jaren. De klimaatverandering is voor deze soort dus niet ongunstig tot nu toe. De tendens voor deze soort is dan ook positief.

Zwartkop

Een andere soort die het de laatste jaren heel goed doet is de zwartkop. In 2023 waren er 64 broedparen. Bij deze soort schommelen de aantallen per jaar nogal. 2021 was bijvoorbeeld een erg slecht jaar met 29 broedparen. De oorzaak zit vooral in de risico’s die dit vogeltje loopt tijdens de vogeltrek van Afrika naar de broedgebieden in Europa. In 2021 was er een grote zandstorm in de Sahara die veel trekvogels niet hebben overleefd. Gelukkig herstelt de zwartkop snel en is het broedsucces dermate hoog dat in een paar jaar tijd de stand weer op niveau is.

Spreeuw

Een soort die behoorlijk profiteert van de veroudering van het bos en de daardoor ruimere aanwezigheid van spechten is de spreeuw. Door veroudering van het bos zijn er meer dode bomen. Die stammen zijn zachter, waardoor spechten er makkelijker een nestplaats in kunnen uithakken. Het aantal spechten neemt in een ouder bos, zoals het Nuenens Broek, dus toe. Oude spechtennesten zijn voor de spreeuw weer heel aantrekkelijk om als nest te gebruiken. Zo helpt de ene soort de andere. Toch zitten er grote verschillen in broedparen tussen het ene en het andere jaar. Wat daar de precieze oorzaak van is, is onduidelijk en moeten we verder onderzoeken. In 2023 werden 56 broedparen vastgesteld.

Merel

Op plaats vier staat de merel. Na een aantal mindere jaren door een vervelende dodelijke ziekte onder de merels trekken de aantallen gelukkig weer aan, hoewel in 2023 net iets minder broedparen werden geteld dan in 2022. Dit jaar waren het er 54 tegen 58 vorig jaar.

Tjiftjaf

Na een periode van teruglopende aantallen is de tjiftjaf weer aan het toenemen. Net als de zwartkop heeft deze soort last gehad van de ontberingen tijdens de vogeltrek een aantal jaren geleden. Nu vindt de tjiftjaf duidelijk de weg naar boven met 54 broedparen in 2023. Dat zijn er duidelijk veel meer dan gemiddeld. Probleem bij deze soort is dat je er snel ‘overheen’ hoort. Het constante getjiftjaf valt voor tellers met een iets minder goed gehoor snel weg tegen het gezang van andere vogels. Misschien dat beter opletten voor deze soort dus een positief effect heeft gehad. En iedere vogelliefhebber weet dat je op een bepaald moment wel even uitgeluisterd bent van het constante tjif-tjaf-tjif-tjaf…

In de top 10 staan verder (aantal broedparen 2023 tussen haakjes): houtduif (38), roodborst (35), vink (33), koolmees (32) en zwarte kraai (23). Opvallend is verder dat de zanglijster een slecht jaar had met slechts 19 broedparen tegenover 28 het jaar ervoor. Hetzelfde geldt voor de holenduif die terugliep van 11 naar 6 broedparen. Na een jaar afwezigheid werd dit jaar ook weer een broedgeval gevonden van de houtsnip. Daar staan echter ook een aantal verliezers tegenover. In 2023 werden ten opzichte van het jaar ervoor geen broedgevallen vastgesteld van de bosuil, grauwe vliegenvanger, witte kwikstaart en spotvogel. Andere soorten die bijzonder zijn of het goed doen in het Nuenens Broek zijn o.a. de bosrietzanger, grasmus, middelste bonte specht en appelvink.

De door de vogelwerkgroep verzamelde gegevens worden door Sovon verder geanalyseerd en gedeeld met o.a. het Centraal Bureau voor Statistiek, dat bijhoudt hoe het met de vogelstand in Nederland is gesteld. We dragen dus in bescheiden mate bij aan een groter, maar zeer belangrijk, geheel. Ook in 2024 zal in het voorjaar weer worden geteld.

Roy van der Velden, coördinator vogelwerkgroep IVN Nuenen