Column week 36, Onhandige uitsteeksels
Na een voorjaar vol vogelgezang viel in juli de stilte in. Zingen om vrouwtjes te lokken en rivalen op afstand te houden hoefde niet meer, de jongen waren het huis uit en bovendien moest van verenpak worden gewisseld. Tijdens dat ruien kunnen sommige vogels wat minder goed vliegen en als je onderin de voedselketen bungelt, maakt dat je nogal kwetsbaar. Niet teveel opvallen, dus. Nu, begin september, is de vogelwereld weer meer in beweging. Een aantal vogels is al naar het zuiden vertrokken, anderen maken zich hiervoor op en de doortrek vanuit het noorden is al een tijdje bezig.
Vogels zijn praktisch ingestelde wezens. Vliegen kost veel energie, energie kost voedsel, voedsel kost tijd en moeite, dus als ze daar op kunnen besparen, zullen ze dat niet nalaten. Zo verschrompelen bij trekvogels de voortplantingsorganen voordat ze aan hun uitputtende vliegreis naar Afrika beginnen. Waarom zou je zulke zaken meeslepen als ze alleen maar voor extra gewicht zorgen en je ze pas het volgende voorjaar weer nodig hebt?
Vogels hebben alleen inwendige geslachtsorganen, geen aanhangels en uitsteeksels zoals bij zoogdieren. Ergens onder hun buikveren zit de cloaca, een opening voor urine, ontlasting én de geslachtsorganen. Het paringsritueel met die cloaca’s oogt soms wat harkerig. Het mannetje probeert zijn evenwicht te bewaren terwijl hij op de rug van het vrouwtje balanceert en intussen pogen ze krampachtig hun cloaca’s eventjes met elkaar in contact te brengen. Toch lukt het ze goed, anders zouden er immers geen vogels meer zijn.
Maar er zijn wel enkele vogelsoorten met een handige penis. Eenden bijvoorbeeld beschikken over een soort kurkentrekker, die ze doorgaans binnenboord houden. Elk uitsteeksel geeft extra weerstand bij het vliegen en kost dus energie. En als je wel eens een vogel door doornig struikgewas hebt zien vliegen, begrijp je dat zo’n sliert ook makkelijk ergens achter kan blijven haken.
Vroeg in de evolutie hadden veel meer vogelmannetjes een penis, maar wellicht zijn ze met het oog op de aerodynamica ooit voor de keuze gesteld: Wil je vliegen? Dan je piemel inleveren! Wil jij een piemel? Dan wordt er niet gevlogen! Ja, je moet er wat voor over hebben als je zo graag door de lucht wilt fladderen, al is het die bijdehante eenden en een aantal andere vogelsoorten gelukt deze keuze te omzeilen. Bij ons mensen heeft vliegen ook een prijs, maar dat is weer een heel ander verhaal.
Jaap Kranenborg,
IVN Natuurgids
Digitale krantversie Column 2020-36, 8 september 2021, pagina ?
Naar columns 2021
Vind je dit leuk? Steun ons en word lid!
