2025 08 Denkend aan Amstelveen, Aleid Offerhaus

Denkend aan Amstelveen zou je misschien verwachten dat we op veen wonen, net zoals ze in Amsterdam op palen wonen. En voor een klein deel van Amstelveen geldt dat nog steeds. Op veen kán je ook wonen. Je moet er alleen voor zorgen dat je niet wegzakt door je huis op een plaat of op palen te bouwen, zoals in Amsterdam, die grote stad. Ooit was het Westen en Noorden van Nederland één groot, uitgestrekt veengebied, bestaande uit laag- en hoogveengebieden. Over laagveen hebben we het als het grondwater ervoor zorgt dat de afgestorven plantenresten onder water blijven en niet vergaan (zonder zuurstof lukt dat niet), en hoogveen is veen waar het grondwater geen rol meer speelt, maar een combi van een ondoordringbare bodem, regenwater en veenmos ervoor zorgt dat de grond en de plantenresten nat blijven. Veenmos of Sphagnum kan namelijk heel veel vocht opnemen en laat zich als een spons uitknijpen. Het wordt overigens nog steeds gewonnen in veengebieden in Ierland en Duitsland en is verkrijgbaar bij tuincentra. Dat is niet goed te begrijpen met de kennis, die we nu hebben over de betekenis van veen als opslag van methaan, een zeer krachtig broeikasgas. Van het veen in Amstelveen is weinig meer over. De afgelopen eeuwen is het op grote schaal afgegraven. De welvaart van onze Noorderburen dreef op de ruime beschikbaarheid van gestoken en gedroogd veen (turf) uit o.a. Amstelveen, dat diende als brandstof voor de bouw van huizen en schepen. Daarmee functioneerde het turf als de olie van onze tijd. De oevers van de Amstel (het zogeheten bovenland), de Westelijke poeloever en de aan Amstelveen grenzende Oosteinderplassen met legakkers waar nog seringen worden geteeld zijn restanten van een verder verdwenen landschap.

Stukjes van dat verdwenen veenlandschap kan je ook op het strand vinden.

Daaraan kan je zien dat de kust zich verplaatst heeft. Wat nu strand is, was vroeger land. Stukken veen worden nog steeds onder water afgeslagen onder invloed van het getij en eindigen zo op het strand. Dat is wonderbaarlijk, omdat zo op het eerste oog niets constanter lijkt dan een landschap, maar waar ik zoals nu op het strand of straks weer door de straten van Amstelveen loop, lagen nog niet zo lang geleden uitgestrekte veenmoerassen met hun eigen flora en fauna. Voor de flora kan je in het Thijssepark langs het Veenbessenpad terecht, voor de fauna heb je wat fantasie nodig, want de wolf, de eland, de beer en de oeros zul je hier niet meer tegenkomen. De Oostvaardersplassen hebben wel weer alle kenmerken van een landschap uit het late Holoceen. Wil je meer weten over de geschiedenis van ons landschap, kijk dan op https://www.geologievannederland.nl

Aleid Offerhaus
Natuurgids IVN Amstelveen

Het is verboden deze column te dupliceren of te gebruiken zonder uitdrukkelijke toestemming van de schrijver/fotograaf/tekenaar.