2025 03 Vogelzang, Aleid Offerhaus

Het is vroeg in de ochtend: in de els voor ons huis begint de merel te zingen en even later kijkt de zon voorzichtig over de rand van de polder.

Dankzij Darwin denken we dat alleen mannelijke vogels zingen. Misschien begrijpelijk voor iemand die leefde in een tijd dat van vrouwen niet meer verwacht werd dan baren, schoonmaken, koken en verzorgen (het leven, zeg maar), maar voor een scherp waarnemer die Darwin toch ook was een beetje  merkwaardig. Gek genoeg lijkt juist ‘verzorgen’ aan de basis van (gezongen) taal te hebben gelegen. Iedereen die ooit een gesprek met een baby heeft gevoerd (of met een  huisdier) kan dat beamen. Er loopt sowieso een opvallende parallel tussen de fysieke ontwikkeling van een individuele mens en de mensheid in haar geheel. Probeer alleen al het verschil (in een vroeg stadium) tussen een embryo van een mens en dat van een vis te vinden (spoiler: dat is er niet). Communicatie werd van levensbelang toen we op twee benen gingen lopen en ons open en bloot op de Savanne waagden. Moeders die op de grond eten moesten zoeken, begonnen met hun kroost hogerop in de boom te communiceren door ‘motherese’ met ze te praten, melodisch te brabbelen. Maar misschien ligt het ook aan de omstandigheid dat onze voorouders hun toevlucht in bomen namen, net zoals vogels dat nu doen, want er is ook een opvallende genetische verwantschap hebben tussen menselijke spraak en het vermogen van vogels om te zingen (en o.a. dolfijnen). In de ochtendschemering zal zelfs het primitieve brein van de meest doorgewinterde natuurhater aanslaan op een zingende vogel. Een vogel horen zingen is een sprong in de evolutionaire tijd. Het neemt je mee in een gesprek waar je de betekenis niet van begrijpt, maar de strekking wel.

Over zingende vrouwen gesproken: eerder onderzoek wees uit dat zang al heel vroeg bij zowel mannelijke als vrouwelijke vogels voorkwam. De vraag zou dan natuurlijk niet zijn waarom mannelijke vogels wel zingen, maar waarom sommige vrouwelijke vogels niet lijken te zingen. Dat de man met de vinkjes (West-Europees, wit, etc.) traditiegetrouw degene was die onderzoek naar vogelzang deed, maakte dat de focus – geloof het of niet – lag op vogelmannetjes in West-Europa (ook vinkjes). Sinds kort is pas bekend dat in de Tropen mannetjes én vrouwtjes zingen. Nu worden er met de dag meer vogelsoorten ontdekt waarvan de vrouwtjes ook zingen.

Man of vrouw, ik geniet van hun zang.

Mocht je een vrouwtjesvogel zien zingen, laat het dan weten op deze site Femalebirdsong.org.

Aleid Offerhaus
Natuurgids IVN Amstelveen

Het is verboden deze column te dupliceren of te gebruiken zonder uitdrukkelijke toestemming van de schrijver/fotograaf/tekenaar.