2015 02 Kievit, grutto, tjiftjaf en de koekoek, Henk Breij

Een veel gebruikte term in de vogelwereld is Onomatopee. Het is een woord van Griekse origine, dat staat voor een klanknabootsing. Vogels die een naam hebben die gebaseerd is op het geluid dat ze maken, noemen we een onomatopee. De bekendste voorbeelden hiervan zijn de Koekoek, de Kievit en de Tjiftjaf, maar ook de Grutto hoort bij deze categorie. Sinds begin februari is de koning van de weidevogels weer te zien bij het Landje van Gijsel langs de A9 in Ouderkerk en kunnen we weer genieten van zijn karakteristieke roep. Overigens ben ik van mening, dat de Grutto eigenlijk Ogrut  zou moeten heten, want luister maar eens goed: de roep eindigt altijd met Ogrut. Ik vind de naam Ogrut ook beter passen bij deze vogel, want ga er maar eens aan staan. Je komt begin februari terug uit Senegal of Mauritanië en dan moet je maar afwachten hoe de Hollandse polder erbij ligt. Hij kan stijf bevroren zijn of bedekt met een dik pak sneeuw en probeer dan als Ogrut maar eens aan je kostje te komen. Dan roep je als eerste bij aankomst: “Oh grutjes, hoe moet dit nu?”

De derde vogel uit de titel van deze column komt begin maart weer terug van zijn overwinteringsplekken rond de Middellandse zee, hoewel door het milde winterweer in december en januari veel Tjiftjaffen in Nederland zijn blijven hangen. Deze overwinteraars zijn echter pas vanaf begin maart ook weer vocaal actief, zodat we binnenkort weer dat vrolijke voorjaarsdeuntje kunnen beluisteren, waar zo’n mooi metrum in zit: tjif, tjaf, tjif, tjaf tjaf.

Op de Koekoek is het nog wat langer wachten, want die komt pas half april weer terug uit tropisch Afrika. Dan gaat deze broedparasiet andere vogels het leven weer zuur maken. Bij de Amstelveense Poel is vooral de Kleine Karekiet het slachtoffer van de Koekoek. Deze zangvogel uit het riet is zelf geen onomatopee. Hij is echter het kleine neefje van de Grote Karekiet, die onmiskenbaar Kare kare kiet kiet roept. De Grote Karekiet is de laatste decennia in Nederland sterk achteruit gegaan, maar kwam tot in de jaren vijftig langs de Poel voor.

Op de eerste vogel uit de titel hoeven we gelukkig nooit te wachten. De Kievit is een opportunistische trekker, die bij strenge vorst en sneeuw zuidwaarts trekt, maar in zachte winters altijd te zien is in Nederland.

Henk Breij
Natuurgids IVN Amstelveen

Het is verboden deze column te dupliceren of te gebruiken zonder uitdrukkelijke toestemming van de schrijver/fotograaf/tekena(a)res.