Vergroenen van schoolpleinen van basisscholen: als we het doen, laten we het dan goed doen!

Steeds meer scholen in Nederland kiezen voor een groen schoolplein. Een mooie ontwikkeling, maar de vergroening kan in veel gevallen beter!

Steeds meer scholen in Nederland kiezen voor een groen schoolplein met het idee dat een groen schoolplein een positieve bijdrage kan leveren aan een gezonde ontwikkeling van kinderen en aan de biodiversiteit en klimaatbestendigheid van de schoolomgeving. Groene schoolpleinen hebben zeker de potentie om aan deze doelen bij te dragen. De afgelopen jaren zijn veel prachtige pleinen gerealiseerd. Tegelijkertijd zijn er ook veel pleinen opgeleverd die beter kunnen, of misschien zelfs wel moeten.

Download de Groene Schoolpleinen Evaluatie Tool

Waarom het beter moet

Een groen schoolplein kan een krachtig instrument zijn om in te zetten als ondersteuning van het onderwijs. Groene schoolpleinen kunnen namelijk bijdragen aan een gezonde ontwikkeling van kinderen en hun kennis van en band met natuur versterken. Tevens kan een groen schoolplein bijdragen aan de biodiversiteit en klimaatbestendigheid van de omgeving, wat op langere termijn ook bij kan dragen aan de gezondheid en welzijn van kinderen én volwassenen.

Om deze doelen te bereiken maakt een goed ontwerp en inrichting verschil. Op veel schoolpleinen die nu op de schop gaan kan het groen beter en bewuster ingezet worden. Zo wordt vaak ‘kijkgroen’ aangelegd; groen waar je alleen naar kan kijken, maar waar niet mee gespeeld kan of mag worden.  Of er worden exact dezelfde speeltoestellen als op een ‘grijs’ schoolplein geplaatst, maar dan van hout. Ook wordt vaak gekozen voor kunstgras in plaats van echt gras of andere ondergronden. Schoolpleinen met kunstgras, een houten klimrek, versierd met hier en daar wat struiken bieden weinig tot geen kwaliteiten stimuleren niet of nauwelijks de biodiversiteit of klimaatbestendigheid in de schoolomgeving. Maar wellicht belangrijker voor een school, de superkrachten van de natuur voor de gezonde ontwikkeling van kinderen worden nauwelijks benut

Nu kunt u wellicht denken “alle beetjes helpen” of “iets is beter dan niets” maar dat valt te betwisten. Het aanleggen en onderhouden van een groen schoolpleinen kost een hoop geld. Vaak zijn het provincies, waterschappen, gemeenten en maatschappelijke fondsen die daar tienduizenden euro’s aan bijdragen. Met al dit maatschappelijk geld is het fijn als die investering ook zijn volle potentie bereikt.

Hoe het beter kan

Maar hoe moet het dan wel? Onderzoekers van de Vrije Universiteit van Amsterdam hebben dit op basis van wetenschappelijke literatuur en consultatie van Nederlandse experts op het gebied van groene schoolpleinen de afgelopen jaren onderzocht.

Op basis van dat onderzoek blijkt dat een kwalitatief groen schoolplein de volgende vijf kernelementen stimuleert:

1. Gevarieerd gedrag en activiteiten: Goed ontworpen groene schoolpleinen bieden uiteenlopende elementen waarvan de (spel)functie niet op voorhand is vastgesteld. Het kind kan zelf bedenken welk spel het ermee speelt. Neem bijvoorbeeld een stok. Die kan het kind onder meer gebruiken als roerstaaf, als toverstaf of als slaghout. En als het kind met anderen samenspeelt dan moet het de spelbetekenis van de stok uitleggen of wellicht zelfs over de functie ervan onderhandelen. Ook worden kinderen uitgedaagd op verschillende manieren te bewegen.
2. Zintuigelijke en lijfelijke ervaringen: goed ontworpen groene schoolpleinen stimuleren zintuigelijke ervaringen en maken leren met het hele lijf mogelijk. Tijdens het spelen op een goed ontworpen groen schoolplein moet er voor de kinderen van alles te zien, horen, proeven, ruiken en voelen zijn. Kinderen moeten uitgedaagd worden om te manipuleren, te experimenteren of te construeren. Door deze bezigheden kunnen kinderen oefenen met onder andere leren juist te handelen in uiteenlopende situatie. Kinderen leren hun lijf, de structuur van objecten en hun omgeving kennen, en vormen een idee van wat ze wel en niet leuk of moeilijk vinden. Dit vergroot hun grip op en begrip van de wereld, waardoor het zelfvertrouwen en de zelfstandigheid van kinderen wordt versterkt.
3. Herstel van stress of aandachtsvermoeidheid: Op school kunnen kinderen hun aandacht niet constant op hun werk houden. Pauzes op goed ontworpen groene schoolpleinen geven kinderen een welverdiende rust van de mentale inspanningen in de klas en bieden ruimte voor kind eigen activiteiten, alleen of samen met andere kinderen.
4. Biodiversiteit: een goed ontworpen groen schoolplein biedt een verscheidenheid aan soorten planten, dieren en micro-organismen.
5. Klimaatbestendigheid: een goed ontworpen groen schoolplein is bestand tegen buien met extreme neerslag, biedt schaduwrijke plekken om hittestress te verminderen en houdt rekening met het voorkomen van licht-, lucht en geluidshinder.

Kortom, een groen schoolplein moet divers worden ingericht met een verscheidenheid aan mogelijkheden om in en met natuur te spelen en leren, om de natuur te ervaren met alle zintuigen. Als dat dan ook nog gedaan wordt met duurzame materialen en op een manier die biodiversiteit en klimaatbestendigheid (waterretentie en tegengaan hitte) stimuleert, dan hebben we het ideale schoolplein van de toekomst te pakken.

Hulp nodig bij de inrichting?

Voor iedereen die werk wil maken van een kwalitatief groen schoolplein is er nu, de ‘Groene Schoolpleinen Evaluatie Tool (GSET)’ waar de vijf kernelementen vertaald zijn naar concrete inrichtingselementen waar je op een groen schoolplein rekening mee moet houden.

Download de Groene Schoolpleinen Evaluatie Tool

Van plan om aan de slag te gaan met een groen schoolplein?

Naast het ontwerp zijn ook de volgende aspecten essentieel voor het goed implementeren van groene schoolpleinen:

• Ontwikkel een visie over wat je wil bereiken met het groene schoolplein
• Betrek vanaf het begin van het project de belangrijkste doelgroepen (leerlingen, leerkrachten, ouders en buurtbewoners).
• Het is zonde als het schoolplein alleen tijdens de pauzes gebruikt wordt. Als je investeert in een groen schoolplein is het goed ook te investeren in het opleiden van leerkrachten in het gebruik van het schoolplein in de lessen.
• Na schooltijd kan het schoolplein fungeren als ‘huiskamer van de buurt’. Praat met buurtpartijen die wellicht ook activiteiten kunnen organiseren op het groene plein.
• Het beheer en onderhoud van een groen schoolplein kost over het algemeen meer tijd en geld. Hou hier rekening mee in de meerjarige begroting.

Meer inspiratie voor een groen schoolplein

Auteurs: Vincent van der Veen, Jolanda Maas & Nicole van den Bogerd

Bron: Redactie Schooldomein