Buurt vergroenen
Natuurrijk onderwijs? De school Buitenwijs in Zwolle doet het!
De net opgerichte Basisschool Buitenwijs in Zwolle is geen gewone basisschool. Hier gaan dingen net wat anders. Kinderen leren niet alleen over de natuur, maar juist ook met en ín de natuur. Zowel op het schoolterrein zelf als in de natuur daarbuiten. Iets waar IVN zich ook hard voor maakt met ons programma ‘Natuurrijke school’. Schoolleiders en bestuurders Jolien Dirven en Rianne Spin vertellen over hun ambitieuze en “eigenwijze” plannen.
Sinds wanneer is Buitenwijs een natuurrijke school en wat is dat eigenlijk?
Jolien: ‘Nog maar heel kort. We zijn een nieuwe school en open sinds begin augustus van dit jaar. 4 september hadden we onze allereerste schooldag met de kinderen van 4-6 jaar die we nu hebben. Rianne: ‘Als natuurrijke school hebben wij een andere kijk op wat en hoe kinderen leren. Zo doen wij aan levend leren: ergens naartoe gaan en het ervaren in plaats van erover leren zittend in een schoolbank. Bijvoorbeeld door buiten te zijn en te bewegen. Dat kan op ons schoolterrein dat we helemaal aan het vergroenen zijn, maar ook in de natuur daarbuiten.’
Jolien: ‘Ons doel is om minimaal de helft van de lestijd buiten door te brengen. Verbinding met de natuur en met elkaar als mens is onze kernwaarde.’
Waarom hebben jullie voor natuuronderwijs gekozen en wat is dat volgens jullie?
‘Rianne: ‘Wij zien natuuronderwijs heel breed. Je leert niet alleen over planten en dieren, maar ook over samenleven en samenwerken in de natuur. We zien onze school als een ecosysteem; iedereen heeft elkaar nodig, net zoals in de natuur. Sterker nog: wij zijn natuur als mens.’
Jolien: ‘Met deze vorm van onderwijs proberen wij de natuur niet te zien als iets dat je mag uitbuiten omdat je erboven staat als mens, maar juist als iets dat je wil herstellen. Er is echt een andere kijk op de natuur nodig. Met natuuronderwijs proberen wij ook een steentje bij te dragen om de planeet leefbaar te houden en de klimaatcrisis het hoofd te bieden.’
Hoe ziet een typische dag op Buitenwijs eruit?
Jolien: ‘Onze dag start buiten met het onderdeel “buitenwereld”. Nu gebruiken we dit onderdeel vooral om elkaar beter te leren kennen. Daarna volgt het onderdeel “Basiswijs”, waar expressie en redeneren centraal staat en waar kinderen ook taal- en rekenvaardigheden krijgen.
Rianne: ‘Hierna is het tijd voor het fruit-eetmoment en vrije tijd, waarin kinderen mogen doen waar ze zin in hebben: rusten, rennen, alles is goed. Dan komen de vaardigheden aan bod, die kinderen zelf kunnen kiezen. Denk aan houtbewerken, koken, tafels leren, schrijven of planten stekken. Op de langere dagen (niet elke dag is even lang) eten we samen en besteden we aandacht aan eten in rust, echt proeven en gezond eten. Na een kort leesmoment mogen kinderen buitenspelen. We eindigen met een project dat elke 6 weken een ander thema heeft. Afgelopen week hebben de leerlingen bijvoorbeeld de ramen van de toiletruimte geschilderd. Dat vonden ze nodig.’
Hoe ziet de buitenruimte eruit en hoe gebruiken jullie deze?
Rianne: ‘Onze buitenruimte gaat helemaal op de schop: het wordt avontuurlijk, je kunt er ontdekken en de natuur ervaren. Samen met een ontwerper, de ouders, kinderen en ons team hebben we een plan gemaakt. We willen graag eetbare planten, een arena voor theater, een tipi, buitenzitjes, een waterpomp met zandbak, een moestuin en we zijn op zoek naar een kas als buitenlokaal, een plek om te koken en hopelijk een tiny forest. 20 oktober is onze officiële opening. Dan hopen we een deel af te hebben. Rianne: ‘Het idee is dat leerlingen hier risicovol kunnen spelen en hun eigen grenzen ontdekken. Daardoor ontwikkelen ze meer zelfvertrouwen. En natuurlijk krijgen ze hier ook les.’
Waarom is een groene buitenruimte belangrijk?
Jolien: ‘Hier kunnen kinderen hun natuurlijke spel en fantasie behouden. Dingen die normaal na verloop van tijd verdwijnen, omdat er geen tijd en aandacht voor is op de meeste scholen. Het zorgt ook voor ander spel; ze spelen meer samen omdat de omgeving daartoe uitnodigt. Buiten leer je met al je zintuigen en je lijf. Je relatie met de natuur wordt weer hersteld en je waardeert haar daardoor ook meer. Zo ontdek je dat spinnen helemaal niet vies zijn en je ook gewoon met regen en kou naar buiten kunt.’
Rianne: ‘Buiten kom je ook meer in het moment en frisse lucht en bewegen is natuurlijk gewoon goed voor je.’
Op welke manier enthousiasmeren jullie de leerkrachten/coaches?
Jolien: ‘We zijn gestart met 4 coaches, met ieder hun eigen talent en met verschillende achtergronden: van onderwijskundige en gym- en topsportcoach tot kleuterdeskundige en expert in natuurlijk leren. Soms hebben ze wel nog wat aansporing nodig om veel naar buiten te gaan.
We gaan regelmatig het gesprek met elkaar aan: ‘Ik zag dat je binnen hebt gegeten met de kinderen, waarom deed je dat? Wat heb je nodig om buiten te eten?’ Dat kan dan iets simpels zijn als een picknickkleed.
Daarnaast hebben we elke woensdagmiddag een team-ontwikkelmiddag waar we onder andere brainstormen en workshops volgen. We ontwikkelen het onderwijs aan de hand van 6 thema’s per jaar die we samen bedenken. Natuurwijs komt in veel thema’s terug.’
Maken jullie ook gebruik van “natuurhelden”, zoals moestuincoaches, natuurouders of IVN vrijwilligers?
Rianne: ‘We hebben vrijwilligers voor het buitenterrein die de kinderen begeleiden, onderhoud doen of de moestuin gaan onderhouden. Dat kunnen ouders zijn, maar ook professionals. Officiële moestuincoaches hebben we niet, maar dat is wel een heel goed idee voor de toekomst!’
Wat zijn de plannen voor die toekomst?
‘Rianne: we willen en moeten sowieso groeien naar ongeveer 250 leerlingen, zodat we een volwaardige school worden. Maar onze belangrijkste missie is dat we andere scholen meekrijgen in deze ontwikkeling. We willen mensen begeleiden die ook een natuurrijke school willen oprichten of hun huidige school willen transformeren. Onze stichting heet niets voor niets “Onderwijs Transformeert”. We hebben ook een Buitenwijs Community opgericht waar we live en online avonden organiseren voor mensen die interesse hebben in onze werkwijze. Daarnaast proberen we te netwerken op Pabo’s, zodat zij uiteindelijk hun onderwijs aanpassen en natuuronderwijs een vast onderdeel van het curriculum wordt.’
Hebben jullie tips voor andere scholen die een natuurrijke school willen worden?
Jolien: ‘Ga met datgene aan de slag waarover je liever niet spreekt: de dingen die pijnlijk en moeilijk zijn en waar je niet zomaar uitkomt. Dat kan bijvoorbeeld het verschil in visie van de oudere en nieuwe generatie zijn. Al doe je er een jaar over, dit is wel de manier om samen iets te bereiken. En belangrijk: zorg voor een buddy in het management, iemand die jouw missie steunt. Als je merkt dat er bepaalde aannames zijn, maak er dan een experiment van. Kloppen de aannames? Dat is minder lastig dan meteen een structurele verandering doorvoeren.’
Rianne: ‘Veel aannames gaan in het onderwijs over tijd; mensen zijn bang dat nieuwe werkwijzes te veel tijd kosten. Kijk dan eens naar de dingen die we elkaar hebben opgelegd: zijn die echt nodig? Kun je ze loslaten en die tijd gebruiken om eens naar buiten te gaan? Wij geloven er heilig in dat natuuronderwijs leerkrachten meer plezier gaat bezorgen in hun werk en dat het de belasting omlaag brengt.’
Meer info over Basisschool Buitenwijs vind je op Onderwijstransformeert.nl
IVN gaat voor natuur- en buitenonderwijs
IVN gelooft dat de natuur de perfecte omgeving is waar kinderen hun nieuwsgierigheid kunnen laten bloeien. Het is een plek waar ze niet alleen leren over, maar ook ín en van de natuur. Dit is de plek waar ze niet alleen zichzelf ontdekken, maar ook anderen en de wereld om hen heen begrijpen. Laten we samen de weg vrijmaken voor de gezonde ontwikkeling van kinderen, waarbij ze waardevolle kennis en vaardigheden opdoen om een bijdrage te leveren aan een duurzame planeet. Samen met 12 onderwijspioniers heeft IVN de ambitie om natuur-en buitenonderwijs een sterke plek te geven in het onderwijsprogramma. Meer lees je op de pagina ‘Natuurrijke school’.
Wil je op de hoogte blijven van de ontwikkelingen rondom Natuurrijke onderwijs, meld je dan aan voor onze nieuwsbrief.
