Van bijenburcht tot groen maaibeleid: Gemeente Utrecht zoemt!

In 2020 werd Utrecht verkozen tot de Bijvriendelijkste Gemeente van Nederland. Deze titel kregen ze niet zomaar: met een vernieuwend maaibeleid en creatieve initiatieven biedt de stad een ideale leefomgeving voor wilde bijen en andere insecten. Nu, drie jaar later, vertelt stadsecoloog Anne Nijs hoe de gemeente Utrecht hard werkt aan een stad vol biodiversiteit en welke impact dat heeft.

Slim maaibeleid en lokale planten en bloemen

De gemeente werd destijds geroemd door de integrale aanpak. ‘We vinden groen en ecologie erg belangrijk als gemeente. Utrecht groeit heel hard en we willen dat groen gelijk op gaat met het bouwen en dat de biodiversiteit niet achteruitgaat, maar versterkt wordt. Zo maaien we gefaseerd, zodat er altijd stukken zijn die blijven staan’, legt Anne uit. Door goed te letten op het tijdstip en de manier van maaien, zorgen ze dat bloemen zich kunnen voortplanten en zo een gezonde leefomgeving creëren voor bijen. Er worden uitsluitend bloemen met nectar geplant, en bloembollen en zaaigoed zijn biologisch. 

Succes van de bijenburchten

Een van de prijzen die Utrecht ontving als Bijvriendelijkse gemeente in 2020 was een ecologisch advies van TAUW. Deze kwam precies op het juiste moment. ‘Al vijf jaar lang laten we de wilde bijenexperts van stichting EIS onderzoek doen in de gemeente. Zij ontdekten enorm veel verschillende soorten bijen op de schuine zandhelling bij een van de Lunetten.

We vroegen TAUW om een handleiding te maken voor het bouwen van deze ‘bijenburchten’’, vertelt Anne enthousiast. ‘Deze ondergrondse bijenhotels zijn belangrijk, want maar liefst 80 procent van de wilde bijen nestelt onder de grond. De handleiding staat online en is voor iedereen te gebruiken. In Utrecht hebben we, samen met Utrecht Natuurlijk, maar liefst zeven bijenburchten aangelegd.’ Dankzij campagnes en workshops konden bewoners ook zelf kleine bijenburchten aanleggen in hun tuin of op hun balkon. Het resultaat? Utrecht telt maar liefst 148 wilde bijensoorten, waaronder afgelopen jaar weer vijf nieuwe soorten die nog niet eerder waren waargenomen in Utrecht. De handleiding wordt nu ook door andere gemeenten en zelfs in het buitenland gebruikt.

Het insectenhotel van TP Solar dat Utrecht als prijs ontving, samen met bijvriendelijke planten van Griffioen en bloembollen van JUB Holland, is geplaatst vlak naast het Griftpark. ‘We wilden het hotel op een centrale plek plaatsen waar mensen en bijen elkaar kunnen ontmoeten’, aldus Anne.

De toekomst: Utrechtse 30 en biodiversiteit vergroten

Utrecht is ambitieus op het gebied van biodiversiteit. Met het monitoringsprogramma ‘Utrechtse 30’ worden dertig belangrijke soorten, waaronder wilde bijen, gevolgd om te zien hoe de biodiversiteit zich ontwikkelt. ‘We willen in de nabije toekomst minstens 160 bijensoorten in de stad hebben’, vertelt Anne.  

Tips voor andere gemeenten

Anne moedigt andere gemeenten aan om bijvriendelijke maatregelen te nemen. ‘Met ecologisch maaibeleid kun je al veel doen voor bijen, vooral in bermen en parken. Kijk ook naar bijvriendelijke planten bij nieuwe bouwprojecten, en overweeg een bijenburcht. Zo’n burcht is eenvoudig aan te leggen, vraagt weinig onderhoud en kan zelfs op een rotonde staan’, zegt ze. 

Utrecht toont met haar aanpak aan dat biodiversiteit en stedelijke ontwikkeling hand in hand kunnen gaan. Met haar vooruitstrevende visie en blijvende inzet blijft de stad een inspirerend voorbeeld voor heel Nederland. 

Van 2019 t/m 2023 werd de prijs voor Bijvriendelijkste Gemeente jaarlijks uitgereikt. Dit jaar blikken we in interviews terug met de winnaars van eerdere jaren. Lees ook het interview met de gemeente Arnhem (winnaar 2022) en de gemeente Gouda (winnaar 2023).