de boomstammen IVN tuin Rheden
Terugwinnen van grondstoffen.
In de natuur gaat niets verloren. Alles maakt deel uit van eeuwige cycli. Een dier of plant die sterft dient weer als voeding voor andere dieren of planten. Net zolang totdat de grondstoffen in hun basisvorm vrijkomen als voeding voor bijvoorbeeld nieuwe bomen.
Dit proces wordt vaak verval genoemd, maar dat is een wat negatieve benadering ervan, die misschien vooral te wijten is aan het feit dat we ons wat ongemakkelijk voelen bij alles dat met doodgaan of sterven te maken heeft. Het is veel beter om dit proces het terugwinnen van grondstoffen te noemen, zoals boven dit stukje staat. Dit kan een geweldig boeiend proces zijn.
Wanneer een boom omvalt …
komt er allerlei leven in actie. Om dat te laten zien hebben we in onze tuin twee grote stammen liggen. Links een deel van een beuk, omgekapt in 1996. Daaraan is nog net te zien dat het over een boomstam gaat, maar de natuur heeft al zoveel afgebroken, dat het meer en meer op een composthoop gaat lijken.
De rechter stam, deel van een zomereik, die in 2013 gekapt is, laat zien hoe dat proces begint. Wanneer een boom omgezaagd of omgevallen is en een tijd ligt, beginnen als eerste zwammen (paddenstoelen) zich te voeden met wat de boom hen kan leveren. Ze laten een web van fijne schimmeldraden – mycelium – de schors binnendringen en vormen met het voedsel dat ze daar vinden de paddenstoelen, zoals de elfenbanken, zwavelkopjes enz. die we vaak op dood hout vinden.
Ook insecten zoals de boktorren zetten hun eieren af onder de schors. Wanneer daar de larven van uitkomen beginnen die zich vol te vreten en zijn op hun beurt vaak weer voedsel voor spechten. Die hakken net zolang in het hout tot ze hun buit hebben. Daarmee begint de stam geleidelijk aan ook uiterlijk te veranderen.
Zolang er nog voldoende vocht in de boomstam zit, kan hij zelfs nog een paar seizoenen uitlopen. Er komen nieuwe takjes uit de slapende ogen. Maar de boom heeft natuurlijk geen wortelstelsel meer om die te onderhouden, zodat zij ook afsterven.
In natte periodes ontstaat rot in de stam. De schimmels, die bruinrot veroorzaken en die de cellulose van de houtcellen afbreken, versnellen het proces. De pulp die overblijft, houdt het vocht steeds langer en beter vast. Die pulp gaat onder invloed van bacteriën verder composteren en dat is intussen heel goed te zien aan de linker stam. Het zal niet heel lang meer duren voor die helemaal in elkaar zakt en er geen vorm van een stam meer in te herkennen is. Intussen groeien op de plekken waar al vruchtbare compost gevormd is nu allerlei planten, zoals de lijsterbes, die ontstaan is door een zaadje ervan dat door een merel daar uitgepoept is.
Het compost wordt door dieren in de bodem, zoals regenwormen en pissebedden, verder verwerkt tot het donkere organische deel van zwarte aarde dat uiteindelijk de basis vormt van het voedsel voor planten. Deze processen gebeuren ook op andere plaatsen in de IVN-tuin, zoals in de compostbakken en de takkenrillen.
