Natuur dichtbij huis: wintervlinders
Natuur dichtbij huis (week 48): wintervlinders
Vlinders in de winter? Ja, die zijn er. De meeste vlinders overwinteren als ei, rups of pop. Enkele dagvlinders doen dat als volwassen vlinder. Met zacht winterweer ontwaken ze en kunnen we ze zien vliegen. Maar dit zijn geen wintervlinders. De echte wintervlinders zie je alleen in het donker. Een algemene soort die ook in onze omgeving gezien wordt, is de kleine wintervlinder. Na de eerste nachtvorst kruipen de volwassen vlinders ‘s avonds uit de grond om zich voort te planten.
De kleine wintervlinder vind je vooral in bossen op zandgronden waar de rupsen leven van eikenbladeren. Maar ze zitten ook op andere boomsoorten zoals appelbomen. Vorige week zag ik een paar exemplaren in onze tuin. Gelukkig hoef je er niet midden in de nacht voor naar buiten: ze zijn te zien vanaf een uur na zonsondergang. En een zaklamp is daar dan wel handig bij. Vliegen bij een paar graden boven nul… waarom doen deze vlinders dat eigenlijk? Er is toch nauwelijks wat te eten? Voor de kleine wintervlinder is dat geen probleem. De volwassen vlinders eten namelijk niets. Ze teren op voedsel dat ze als rups tot zich hebben genomen. In de winter vliegen heeft als voordeel dat vleermuizen (die graag nachtvlinders eten) in winterslaap zijn. Verder verbruiken wintervlinders weinig energie. Het zijn trage vliegers.
Overigens hebben alleen de mannetjes vleugels; vrouwtjes kunnen alleen kruipen. Na de paring (zie foto) kruipen de vrouwtjes verder langs de boom omhoog. Ze leggen hun eitjes aan het einde van takken bij knoppen en in schorsspleetjes. Elk vrouwtje legt zo’n 150 eitjes. Als de knoppen in het voorjaar ontluiken, komen de eitjes uit en doen de rupsjes zich te goed aan de jonge malse blaadjes. Als ze groter worden, eten ze ook oudere bladeren, bloesem en jonge vruchten. Hierbij kunnen ze een boom bijna kaal eten. Gelukkig zijn er verschillende vogels die de rupsen eten. Zoals koolmezen die er hun jongen mee voeren. Het succes van hun broedsel hangt af van de hoeveelheid rupsen van de wintervlinders! In juni zijn de rupsen volgroeid en laten ze zich aan een draadje naar beneden zakken. Vervolgens verblijven ze maandenlang als pop in de strooisel laag, tot na de eerste nachtvorst. Dan hebben ze maximaal een week om zich voort te planten.
Wil je ze zien? Tot eind december zijn ze te vinden.
Ineke Bams
IVN-natuurgids
Kleine wintervlinder – Foto Ineke Bams
