Elegante zwanenbloemen
Wat een prachtige zomerbloeier is de zwanenbloem. Van juni tot in september kun je deze plant aantreffen aan de oevers van sloten als het maar een beetje ondiep water betreft. Helemaal blij werd ik onlangs toen ik over de Boterdijk in De Kwakel wandelde. Daar in een deel van de wegsloot stond het bomvol met deze parapluvormige roze bloeiende planten. Daar wilde ik meer van weten.
Allereerst, waar heeft de zwanenbloem zijn naam aan te danken? Dat is niet zo helder, maar dat de elegante, hoog oprijzende bloemen langs de waterkant gelinkt worden aan zwanen is wel te begrijpen, ze lijken te zweven als een zwanennek boven het water. Anderen verwijzen naar de vorm van de uitgebloeide bloem. Die lijkt op een zwaan. De bevruchte stampertjes in het midden van de bloem doen qua vorm ook aan mini-zwaantjes denken. Ach, wat doet dat er verder toe waar de naam precies vandaan komt, de Nederlandse naam zwanenbloem is in elk geval poëtischer dan die in verschillende omliggende taalgebieden, vertaald als ‘rietbloem’.
Zwanenbloemen zijn in onze laagveengebieden zeker niet zeldzaam, als het water maar voedselrijk is. Wanneer de plant opduikt in een gebied met zeldzame planten die voedselarm water nodig hebben, dan is dat een signaal dat het water voedselrijker wordt en die zeldzame planten dreigen te verdwijnen. De basis van de zwanenbloem is een wortelstok van waaruit de stengels en bladeren ontspringen. De stengels van de plant bevatten luchtkanalen om de wortels van zuurstof te voorzien en zijn onderaan verdikt waardoor de planten stevig in het water staan. De plant groeit vaak in sloten die jaarlijks worden geschoond. Hij lijkt er niet veel van te lijden omdat deze schoonmaakbeurten zijn leefmilieu in stand houden. Dat lijkt niet zo logisch, maar de zwanenbloem wordt anders weggedrukt door bijvoorbeeld riet en lisdodde. De wortelstokken van de zwanenbloem zijn beter beschermd tegen het baggergeweld dan die van zijn concurrenten.
Zwanenbloemen zijn een aantrekkelijke bron van nectar en stuifmeel voor insecten, die ze op warme dagen tot laat in de avond verzamelen. Ik zag zelf vooral honingbijen die zich te goed deden, maar er bestaat ook een specialist, de zwanenbloemkever.
De zwanenbloem bloeit tot in september, we kunnen dus nog lang genieten van deze vrolijke, elegante oeverplant.
Wim Bax
