Overig
Strijd voor meer diversiteit
De Nederlandse groene sector kan wel wat kleur gebruiken. Marrigt van der Valk heeft als persoonlijke missie om de natuurwereld diverser en inclusiever te maken. ‘Wandelen in de natuur op zondag is nu nog vooral iets voor witte, hoger opgeleide mensen.’
‘Hoor je de kieviten? En zie je die grutto die een kraai probeert weg te jagen bij zijn nest?’ Marrigt van der Valk (41) tuurt met haar verrekijker naar de lucht boven de Friese weide vol boterbloemen. ‘Een grauwe kiekendief!’, klinkt het later enthousiast. Van der Valk is een enthousiast vogelaar en insectenliefhebber. In haar auto die op groen gas rijdt, liggen dan ook standaard twee verrekijkers om bijzondere soorten mee te kunnen spotten.
We staan in de Skrok, een weidevogelgebied in de Friese Greidhoeke dat wordt beheerd door Natuurmonumenten.
Van der Valk heeft hier een paar jaar geleden vrijwilligerswerk gedaan. Sindsdien is ze fan van het gebied. ‘Een prachtige plek. Bij natuur moest ik altijd eerder aan bos en water denken, maar in het weidevogelgebied valt zoveel te ontdekken.’
In het begin voelde ze zich in het team weleens een vreemde eend in de bijt, qua leeftijd, maar ook qua kleur. ‘Vrijwilligers in natuurgebieden zijn meestal oude, witte mannen. Ook bij de vaste medewerkers viel ik uit de toon. Dat heb ik toen bespreekbaar gemaakt. “Hoe kan het dat ik de enige medewerker van kleur ben”, vroeg ik aan de leiding. Die reageerde verrast. “Nu, je het zegt. Dat is ons niet eerder opgevallen.”’
Van der Valk besloot verder op onderzoek te gaan in de rest van het land om te kijken of er bij andere afdelingen van Natuurmonumenten en andere natuurorganisaties meer mensen van kleur te vinden zijn, maar dat viel tegen. ‘Harde cijfers zijn er niet, maar wie in de groene sector werkt of weleens in een natuurgebied komt, kan beamen dat natuurbeleving kennelijk een witte aangelegenheid is. Bij mijn weten is er bij Natuurmonumenten maar een boswachter van kleur.’
Hoe komt het dat de groene sector zo kleurloos is?
‘Het is deels een cultureel ding. Een wandeling in een natuurgebied maken op zondag is toch vooral iets wat witte, hoogopgeleide mensen doen. Dat wordt versterkt door de uitingen van natuurorganisaties. In posters, folders, tijdschriften en op sociale media zag je tot voor kort maar weinig afbeeldingen van mensen van kleur of met een handicap. Als jij jezelf niet terugziet in het groen dan werkt dat niet uitnodigend. Daarnaast is natuurbezoek best elitair. Veel gebieden liggen veraf. Dat is een drempel als je in de stad woont en geen auto hebt.
Wat ook meespeelt is dat beroepen in de groene sector minder status hebben bij Nederlanders van niet-westerse komaf. De opleiding Bos- en Natuurbeheer wordt niet aantrekkelijk gevonden. Bij die groepen zijn eerder studies als geneeskunde en rechten populair. Ik heb zelf een jaar bij het Groene Traineeship van IVN gewerkt, een project waarbij jongeren de kans krijgen om werkervaring op te doen bij een groene of duurzame organisatie. Daarvoor melden zich vooral witte, hoogopgeleide meiden aan.’
Hoe is jouw liefde voor de natuur ontstaan?
‘Met het gezin gingen we in het weekend vaak wandelen langs het Lauwersmeer. Ook gingen we regelmatig naar de Waddeneilanden. De natuur opzoeken was belangrijk, maar we moesten wel netjes blijven. Mijn moeder had liever niet dat ik ging slootjespringen of in een modderplas stampte, terwijl ik dat wel graag wilde. Ook ben ik altijd gefascineerd geweest door insecten en vlinders. In de tuin stond een muurtje met losse stenen. Als ik die optilde dan krioelden daar pissebedden en ander klein grut. Ik probeerde die dan in een pot met wat groen erin in leven te houden.
Later ging ik fotograferen en ik merkte dat vooral natuurfotografie me trok. Het geeft een kick om het oranjetipje of de dagpauwoog vast te leggen. Hierdoor ging ik de natuur meer opzoeken en besloot ik om vrijwilligerswerk te gaan doen voor Natuurmonumenten.’
Van der Valk groeide op in Zwaagwesteinde en is een echte Friezin. Toch stond haar wieg in het Indonesische Jakarta. Toen ze tien weken oud was, werd ze geadopteerd door een Fries stel. ‘Mijn ouders hebben van mij en mijn zus, die ook uit Indonesië is geadopteerd, echte Friese Famkes gemaakt, compleet met Friese voornamen. Desalniettemin vielen wij, samen met nog een paar kinderen van kleur, op in het dorp. En dan worden er weleens nare opmerkingen gemaakt als “wat doe jij hier? Ga naar je eigen land”. Ook ben ik wel uitgescholden voor Chinees en zwarte piet.’
Heb je in de groene sector weleens met racisme te maken gehad?
‘Niet expliciet, maar in iedere organisatie tref je institutioneel racisme. Onbewust kies je toch eerder voor de mensen waar jij op lijkt, dat is een natuurlijk mechanisme. Neem bijvoorbeeld het beeldmateriaal waarin vooral witte mensen zijn te zien. Mensen zijn zich daar niet van bewust en bedoelen het niet verkeerd, maar het is wel goed om je daar bewust van te zijn, want je sluit anderen uit.
Hier in Friesland is het eerste wat ik doe als ik mensen leer kennen Fries praten, zo maak ik kenbaar: Ik ben van hier. Toch wordt er dan vaak in het Nederlands geantwoord of er wordt gezegd: “wat kun je mooi Fries spreken!”. Soms zit racisme in zulke kleine dingen of grapjes die misschien niet kwaad bedoeld zijn, maar waardoor je je wel buitengesloten voelt.’
Het lijkt me moeilijk om je daarover uit te spreken. Waarom durf jij dit onderwerp aan te kaarten?
‘Al sinds 2017 ben ik bezig met een eigen onderzoek naar hoe het kan dat ik een van de weinigen van kleur ben die van natuur houdt en met een camera en verrekijker op pad gaat. Door de Black Lives Matter-beweging durfde ik me daar meer over uit te spreken en ben ik mijn bevindingen via sociale media gaan delen. Ook spreek ik op evenementen en congressen over het belang van diversiteit in organisaties. In een groep van witte mensen ben ik vaak de enige die dat onderwerp aankaart. Dat kan soms heel pijnlijk zijn.
Naar aanleiding van mijn posts op sociale media werd ik door de directie van Natuurmonumenten gevraagd of ik meer over diversiteit kon vertellen. Kort daarna is door enkele medewerkers de groep NM Inclusief opgericht, aanvankelijk een klein groepje waarin kennis en ervaringen werden gedeeld, maar inmiddels tellen we 130 leden. Onder andere door ons toedoen is de beeldbank voor media-uitingen kleurrijker geworden en wordt het belang van diversiteit nu in vacatureteksten genoemd. Het thema staat nu hoog op de agenda. Het belangrijkst is dat het bespreekbaar wordt: verandering begint bij erkenning en het benoemen.’
Wat kunnen natuurorganisaties als IVN nog meer doen om hun personeelsbestand en hun activiteiten inclusiever te maken?
‘Als je de natuur dichter bij iedereen wil brengen is het belangrijk om te investeren in natuur dichter bij huis. Jongeren van niet-westerse afkomst geven aan dat ze natuur belangrijk vinden, maar zoeken die liever dichter bij huis op door bijvoorbeeld met vrienden in het park te gaan zitten. Ook is de natuur in andere culturen meer met voedsel verbonden. Je ziet dan ook dat volkstuincomplexen al meer divers zijn. Speel daarop in door bijvoorbeeld meer voedselbossen in steden aan te leggen. Die link met voeding zou je ook meer in excursies kunnen leggen.
En, zoals ik al eerder noemde, is representatie heel belangrijk. Voor mij was het een verademing toen Milouska Meulens ‘Vroege Vogels’ ging presenteren. Maar zij en Umberto Tan, die zich ook inzet voor de natuur, zijn uitzonderingen. Maak ook eens een natuurprogramma voor kinderen waarin eens niet een witte man met kinderen op pad gaat, maar bijvoorbeeld iemand van kleur of met een handicap.’
Toen je bij IVN werkte bij het Groene Traineeship zette je je ook in voor het thema diversiteit. De deelnemende jongeren hebben een enquête erover gehouden. Wat kwam daar uit?
‘Het blijkt dat jongeren natuur en klimaatverandering belangrijke thema’s vinden waar ze zich ook voor willen inzetten. Alleen vinden ze het vaak lastig om daar naast hun studie en bijbaan tijd voor vrij te maken. Maar je inzetten voor de natuur kan ook door een post te delen op sociale media of een petitie te tekenen. Daar zou je als organisatie meer op in kunnen spelen. En zorg dat er in en rondom steden meer te doen is op groen gebied, zodat jongeren daar makkelijk aan kunnen deelnemen. Het is belangrijk om die groep niet uit het oog te verliezen. Volgens het CBS heeft in 2050 meer dan 30 procent van de bevolking een migratieachtergrond. Als je draagvlak voor natuurbehoud wilt houden, zul je ook die groep moeten zien te bereiken.’
CV
Marrigt van der Valk (1981) volgde onder andere de mbo-opleiding onderwijsassistent en de hbo-opleiding personeel en arbeid. Ze runde een tijdlang als franchisenemer een C1000-supermarkt in Groningen en is al jaren actief op allerlei sociale media platforms. In 2015 begon zij een eigen bedrijf in online marketing en trainingen op het gebied van sociale media en webcare. Datzelfde jaar organiseerde zij het eerste Twittercongres van Nederland. In 2018 begon ze met vrijwilligerswerk bij Natuurmonumenten in Friesland. In 2020 werkte ze mee aan het Groen Traineeship-programma van IVN. Sinds 2021 werkt ze bij Natuurmonumenten als social media-expert. Ze spreekt regelmatig op evenementen over het thema diversiteit en inclusie.
Vijf favorieten van Marrigt van der Valk
Favoriete natuurgebied? ‘De Wadden.’
Met wie ga je daar het liefst naartoe? “Met mijn dochter van 13. Ieder jaar gaan we wel een keer naar Vlieland. Ze is al een echt eilandkind geworden.”
Wat is je favoriete seizoen? ‘De lente, helemaal als je het eerste oranjetipje hebt gezien.’
Favoriete boom of plant? ‘De beuk, groot, robuust en krachtig.’
Wat moet elk kind voor zijn 10de hebben gedaan? ‘Krabben vangen op het strand en ze daarna weer vrijlaten.’
Wat ga jij dit weekend doen?
Tekst: Marianne Wilschut
Foto’s: Reyer Boxem
Mens & Natuur magazine
Dit artikel verscheen eerder in de zomereditie van Mens & Natuur magazine 2022. Wil je ook het Mens & Natuur Magzine ontvangen? Voor € 25 per jaar ben je al lid van IVN en ontvang je 4x per jaar ons magazine en kun je gratis of met korting deelnemen aan onze activiteiten, cursussen en workshops.
